Հարությունյանը հերթական անգամ մտքափոխ եղավ, կամ ստիպեցին, որ լինի․ Վիգեն Հակոբյան․ «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է․ «Արցախում շատ վաղուց պայքար է գնում այն ուժերի միջև, որոնք մի կողմից հրաժարվում են ենթարկվել Երևանի և Բաքվի թելադրանքներին, այն ծրագրերին, որով Արցախը ճանաչվում է Ադրբեջանի կազմում և հրաժարվում ինքնորոշման իրավունքից, և այն ուժերի միջև, որոնք Երևանի և Բաքվի քաղաքական կուրսի առնվազն ծպտյալ կամակատարներն են: Հիմնական գաղափարական կամ պրակտիկ պայքարը երկու ուղղությունների միջև է: Ուշ թե շուտ այդ կարմիր գիծը պետք է բերեր իրական բախման նրանց միջև: Տարբեր փուլերում այդ բախմանն ականատես էինք այն ժամանակվանից սկսած, երբ Ռուբեն Վարդանյանին պաշտոնանկ արեց Արցախի գործող նախագահ Արայիկ Հարությունյանը: Սա կարևոր փուլերից մեկն էր հենց այդ նույն գաղափարախոսությամբ, որի արդյունքում ձևավորվեց բավականին գործուն ընդդիմություն Արայիկ Հարությունյանին և նրա խմբին: Տարաձայնությունն օր օրի սրվում էր, ուղղակի երևի թե ջրի երես չէր հանվում, այդ թվում՝ նաև տակտիկական նպատակահարմարությունից ելնելով»,-«Փաստի» հետ զրույցում Արցախի ներքաղաքական իրավիճակը վերլուծելով՝ ասում է քաղտեխնոլոգ Վիգեն Հակոբյանը:

Ընդգծում է՝ հիմա բաց տեքստով է ասվում, թե որն է Ռուբեն Վարդանյանի, նաև՝ երևանյան և Բաքվի կուրսերին դիմադրող Արցախի իրական ընդդիմության և Արայիկ Հարությունյանի միջև տարաձայնությունը: «Խոսքը հիմա ոչ թե ասեկոսեների մասին է, որ Հարությունյանն ասել է, թե հրաժարական է տալու, այլ Վարդանյանն ասաց, որ Արայիկ Հարությունյանը հերթական անգամ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի նիստից հետո հայտարարել էր, թե այլևս հեռանկար չի տեսնում, ամեն ինչ կորած է, և ասել էր, որ հեռանալու է: Բայց հերթական անգամ մտքափոխ եղավ, կամ ստիպեցին, որ լինի: Հիմա խնդիրն այն է, թե ով է Արցախում որոշում ընդունող գլխավոր պաշտոնյայի վրա ազդեցություն ունենում, որ նա առավոտյան մի բան է հայտարարում, իսկ ցերեկն այլ բան անում, որն էլ բերեց ներքաղաքական նման սուր ճգնաժամի: Որևէ մեկը չի կարող ասել, որ հիմա Արցախում պաշտոնների կռիվ է: Եթե խորտակվող նավ է, այնտեղ կապիտանի հարց չի դրվում: Խորտակվում են բոլորը: Արայիկ Հարությունյանի առջև խնդիր են դնում, որ նա պետք է լինի Արցախի շահերը կոնսոլիդացնող գործոն, այլ ոչ թե հիասթափություն առաջացնող և անընդհատ հիմք ստեղծող, որ արցախցիներն էլ կոտրվեն»,-ընդգծում է քաղտեխնոլոգը:

Նրա խոսքով, Արցախը մնացել է մենակ Հայաստանի՝ Արցախի հարցից հեռանալուց և այն հանձնելու մասին մտադրությունը հրապարակելուց հետո: «Միակ գործոնը, որը կարող է ազդել Արցախի շուրջ բանակցային գործընթացի վրա, Արցախի դիմադրությունն է, այսպես կոչված, պաշարված ամրոցի հոգեբանությամբ և վարքագծով շարժվելու ունակությունը և կամքը: Մինչև հիմա Արցախի հանրության զգալի մասը վճռական է՝ փորձելով այդ գիծը տանել: Դա միակ գրավականն է, որով կարող ես քո շուրջը մթնոլորտ փոխել, փոխել աշխարհի ուժային կենտրոնների տրամադրվածությունները: Եթե տեսնում են, որ Արցախը դիմադրելու է, չի կատարելու այն, ինչ կարող է գրվել թղթի վրա, փորձելու են իրենց իրական շահը համադրել նաև Արցախի շահի հետ՝ ձգտելով հարմարվել նոր իրավիճակին»,նշում է մեր զրուցակիցը՝ հավելելով, որ եթե թղթի վրա գրելով հարցը լուծվեր, օրինակ՝ Ն. Փաշինյանը թղթի վրա ստորագրեր նրա տակ, ինչը բանավոր է ասում և ամեն ինչ միանգամից լուծվեր, վաղուց դա արած կլիներ:

«Առաջին անգամ դրա մասին խոսվել է անցյալ տարի հոկտեմբերի 6-ին Պրահայում կայացած հանդիպման ժամանակ: Շուտով մեկ տարին կլրանա, բայց բանավոր խոսքը թղթին չի տրվում: Ամբողջ խնդիրն այն է, որ, բարեբախտաբար, միայն Նիկոլ Փաշինյանի կամքով չէ պայմանավորված Արցախի ճակատագիրը, նաև մեր տարածաշրջանում միջպետական և միջազգային փոխհարաբերությունների բախտը: Այստեղ կան բավականին շատ հետաքրքրված խաղացողներ, որոնք տարբեր սցենարներ են դիտարկում: Այս պարագայում ամենամեծ խնդիրը երաշխավորողների հարցն է, թե ովքեր պետք է երաշխավորեն, որ այն, ինչ կստորագրվի, ներառյալ արցախցիների անվտանգության և իրավունքների հարցի պահպանումը, կիրականացվի, այլ ոչ թե մեկ օր հետո կսկսվեն էթնիկ զտումներ, ցեղասպանության ակտեր, լավագույն դեպքում՝ ասիմիլացման պրոցեսներ:

Այդ երաշխավորողները չկան, որովհետև կա՛մ իրականում չեն ուզում երաշխավորել, չեն ուզում այդ պրոցեսին մասնակցել, քանի որ ասում են մի բան, բայց իրականում այլ շահ ունեն, և ուղղակի, որպեսզի ժամանակ շահեն կամ խաղից դուրս չմնան, ասում են ինչ-որ բաներ՝ առավել ևս օգտվելով Հայաստանի իշխանությունների թուլակամությունից և պրոթուրքական ու պրոադրբեջանական դիրքորոշումից, կա՛մ արցախցիների դիմադրությունը հասկացնում է իրենց, որ այս իրավիճակում երաշխավոր լինել նշանակում է գործ ունենալ մեծ արյան հետ, որի տակ որևէ մեկը դժվար թե ցանկանա ստորագրել: Եթե բանակցությունների բուն օբյեկտը՝ Արցախն իր բնակչությամբ, չի ուզում լսել Ադրբեջանի մասին և ասում է, որ ցանկացած մեթոդով դիմադրելու է, այս պարագայում որևէ փաստաթուղթ չի աշխատելու: Այդ պատճառով որևէ մեկը չի ուզում իր վրա վերցնել այդ բարդ պրոբլեմի պատասխանատվությունը և, առավել ևս, իրագործումը:

Եթե Հայաստանում չլիներ այս իշխանությունը, որը համաձայն է ամեն ինչ հանձնել, գուցե Հայաստանի և Արցախի մանևրելու հնարավորությունն էլ շատ մեծ լիներ, բայց հիմա Հայաստանի իշխանությունների վարած քաղաքականությունը հնարավորություն է տալիս մեծ մանևրներ անել աշխարհաքաղաքական կենտրոններին: Այլ պարագայում դժվար կլիներ Հայաստանի հաշվին Ադրբեջանին և Թուրքիային լավություն անել, բայց Նիկոլ Փաշինյանի պարագայում, որը հայտարարեց, որ Արցախն Ադրբեջան է, շատ-շատերի ձեռքերն ազատվեցին: Հիմա որոշ երկրներ Արցախի բարեմասնությունով Ադրբեջանին և Թուրքիային լավություն են անում՝ օգտվելով Հայաստանի գլխավոր պաշտոնյաների ընձեռած հնարավորություններից, հայտարարություններից և որդեգրած կուրսից»,-ասում է քաղտեխնոլոգը:

Անդրադառնալով ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի նիստին՝ նշում է. «ՄԱԿ-ը որևէ պաշտոնական արձագանք չարձանագրեց: Չկա բանաձև, այնինչ բանաձևը ենթադրում է որոշակի մեխանիզմներ դրա իրականացման համար: Այլ հարց է, որ դա էլ կարող էր չիրականացվել, որովհետև այսօր միջազգային իրավունքները և մեխանիզմները չեն աշխատում: Քանի դեռ նոր աշխարհակարգ ու խաղի կանոններ չեն ձևավորվել, քանի դեռ դրա շուրջ է հիմա կռիվը բոլոր հիմնական խաղացողների միջև՝ Արևմուտք, ՌԴ, Չինաստան, Սաուդյան Արաբիա, Իրան և այլն, չի գործելու միջազգային իրավունքը և այլն: Կարող էր լինել ՄԱԿ-ը նախագահողի հայտարարություն, որը չեղավ, չեղավ անգամ մամուլի հաղորդագրություն: Սա զուտ ինչ-որ քննարկում էր, որն, իմ տպավորությամբ, ընդամենն արձանագրեց ուժերի հարաբերակցությունը: Գիտեինք այս հարցի շուրջ բոլոր հիմնական խաղացողների դիրքորոշումը: Իհարկե, մեկ բան է, թե ինչ ես ասում դիվանագիտական լեզվով, մեկ այլ բան, թե ինչ ես ուզում, որ լինի, երրորդը՝ իրականում ինչ ես անում, որպեսզի դա լինի: Չպետք է ընդամենն ապավինենք այն հայտարարություններին, որոնք ասվում են:

Նիստում ընդամենն արձանագրեցին, որ կա պրոբլեմ, որն այս կամ այն ձևով պետք է լուծվի: Հայաստանը ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդին դիմել էր հումանիտար աղետը կանխելու օրակարգով նիստ հրավիրելու համար: Ոչ թե քաղաքական կամ իրավական կոնտեքստով էր դիմել, այլ հումանիտար: Այսինքն, խոսքը ոչ թե բուն պատճառի, այլ հետևանքների մասին էր: Բոլորը խոսում էին, թե ինչպես փրկել 120 հազար մարդու, այլ ոչ թե այդ իրավիճակին գնահատական տալու մասին: Երբ որպես ՀՀ ղեկավար ասում ես, որ Արցախը Ադրբեջանի կազմում է և միաժամանակ դիմում ես ՄԱԿին՝ ասելով՝ այնտեղ բնակվող մարդկանց փրկեք աղետից, բոլորը ենթագիտակցաբար մտածում են, որ դա Ադրբեջանի տարածքում գտնվող հիմա արդեն անկլավ է, եթե խնդիրը հումանիտար աղետից փրկելն է, Լաչինը պետք է բացել, բայց մյուս ճանապարհներն էլ վատ չի լինի օգտագործել: Ելույթների հիմնական մասում այդ գիծը կար՝ հումանիտար աղետը ցանկացած մեթոդով պետք է կանխել: Աշխարհն արդեն նաև դա է մարսել, այսինքն՝ եթե կա հումանիտար աղետ, այն պետք է լուծել ցանկացած մեթոդով և «Ադրբեջանի տարածքում գտնվող Արցախի» հարցը պետք է նախ և առաջ լուծի կենտրոնը՝ Բաքուն»,-եզրափակում է Վիգեն Հակոբյանը:

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում