Ինչո՞ւ ամերիկացիները կրկին ընտրեցին 78-ամյա նախկին նախագահին․ «Կարճ ասած»

Ողջ աշխարհը շունչը պահած հետևում էր ԱՄՆ-ում ընտրություններին։ Կար մեծ սպասելիք, որովհետև այս ընտրություններում եթե Քամալա Հարիսի հաղթանակը նշանակում էր քաղաքական կուրսի շարունակություն, ապա Թրամփի հաղթանակը՝ փոփոխություն։ Քվեարկության արդյունքներով, Սպիտակ տուն է վերադառնում նախկին նախագահ Դոնալդ Թրամփը։ Հարցին պատասխանելու համար, թե ինչու Ամերիկան 47-րդ նախագահ ընտրեց 78-ամյա նախկին նախագահին, պետք է հիշել ինչ խոստումներ է տվել Թրամփը, նրանից ինչ սպասելիքներ ունեին ամերիկացիները և ինչ կարևոր դեր է խաղացել Բայդենի կառավարման հանդեպ վերաբերմունքը։ Հիշեցնեմ, Դոնալդ Թրամփը 2016 թվականի ընտրություններում հաղթեց դեմոկրատ թեկնածու Հիլարի Քլինթոնին, 2020 թվականի ընտրություններում, սակայն, պարտվեց դեմոկրատ Ջո Բայդենին։ Դա կորոնավիրուսի փուլում էր, որից այդ երկիրը շատ էր տուժել։ Եվ ահա մեկ անգամ արդեն պարտություն գրանցած Թրամփը երկրորդ անգամ հաղթանակ տոնեց ու դարձավ ԱՄՆ 45 և 47-րդ նախագահը։

ԱՄՆ գործող իշխանությունը ամեն ինչ արեց Թրամփի հաղթանակը կասեցնելու, նրան հեղինակազրկելու համար․ նրա դեմ բազմաթիվ հայցեր ներկայացրեցին, փորձեցին դուրս թողնել ընտրապայքարից, անգամ սպանության փորձեր եղան, դեմոկրատները նախագահի թեկնածու փոխեցին․ բայց Գերագույն դատարանը թույլատրեց մասնակցել ընտրություններին, և ժողովուրդն ընտրեց նրան։ Ի դեպ, եթե նախորդ՝ 2016 թվականի ընտրություններում Թրամփը հաղթեց շնորհիվ ընտրիչների ձայների, քանի որ ընտրողների նախընտրությունը Հիլարի Քլինթոնի կողմն էր, ապա այս ընտրություններում թե՛ ժողովուրդը, թե՛ ընտրիչները ահռելի առավելություն տվեցին Թրամփին՝ թույլ տալով հանրապետականներին վերցնել նաև Կոնգրեսն ու Սենատը։

Ինչո՞ւ այսպիսի շռնդալից հաղթանակ տարավ Թրամփը։ Սա, կարծում եմ, ամերիկացիների մերժումն էր գործող իշխանության բազմաթիվ քայլերի, ամերիկացիների հոգնածության մասին էր խոսում։ Փաստացի՝ դեմոկրատների իշխանությունը հաղթանակից մեկ տարի անց, հրահրեց ու ներքաշվեց պատերզմների մեջ, որոնցից ամենատևականը, հյուծողը ուկրաինական պատերազմն է։ Ամերիկացի ժողովուրդն իրոք կուշտ է այդ պատերզմից, որի վրա ծախսվում են ամերիկացի հարկատուների գումարները։ Ամերիկացիները գուցե հոգնել են նաև անօրինական միգրանտների քանակից, իսկ Թրամփի գահակալության առաջին ժամկետը հենց նշանավորվեց Մեքսիկայի հետ սահմանին պատ քաշելով։ Խոտացել է հարաբերությունների կարգավորում Ռուսաստանի, Չինաստանի հետ։ Ամերիկացի ժողովուրդը հոգնել է ատելության ու անհանդուրժողականության այն մեծ դոզայից, որը կա դեմոկրատների իշխանության ժամանակ։ Երբ Քամալա Հարիսը մեղադրում էր Թրամփին, թե` դու հենց ընտրվես, դադարեցնելու ես Ուկրաինային տրվող օգնությունները, Թրամփն ասում էր՝ ես դադարեցնելու եմ պատերազմը։ Պատերազմից հոգնել են։ Թրամփը, իհարկե, չի զանգահարելու և դադարեցնի ռուս-ուկրաինական պատերազմը։ Թե դա ինչպես կանի, պարզապես ֆինանսական օգնությունները կդադարեցնի, ինչը Ուկրինային այլ ելք չի թողնի, մանավանդ որ ԱՄՆ-ի ռազմական օգնության դադարեցման պարագայում Եվրոպայի մատակարարումները խնդիր չեն լուծի։ Մի մոռացեք, որ Թրամփը խոշոր բիզնեսմեն է, երևի թե գիտի փողն ինչպես տնօրինել։ Ըստ իր խոստումների, նա կենտրոնանալու է երկրի տնտեսության վրա․ ամերիկացիները խիստ դժգոհ են, որ իրենք աշխատում են, ու ԱՄՆ-ն այլ երկրների իբր ժողովրդավարացման վրա փողեր է տալիս։

Թրամփը մեկ անգամ արդեն եղել էր նախագահ, տեսել էին նրա կառավարումը և բոլոր խնդիրներով հանդերձ, դարձյալ նրան գերդասեցին։ Ու նախագահին, որին 4 տարի առաջ չընտրեցին, այսօր վերադարձրին Սպիտակ տուն, 79-ամյա նախկին նախագահին գերադասեցին 60-ամյա Քամալա Հարիսից։

Հայաստանցիներին, բնականաբար, հետաքրքրում է, թե ինչ ազդեցություն կունենա մեզ վրա Թրամփի հաղթանակը։ Նրա ղեկավարման նախորդ ժամկետում Հայաստանը մատնված էր բացարձակ անուշադրության ԱՄՆ կողմից, ինչը, կարծում եմ, կլինի նաև հիմա։ Բայդենի նախագահության ժամանակ Հայաստանի վրա կար ԱՄՆ ուշադրությունը, սակայն դա ոչ թե երկրում բարեփոխումների ուղղությամբ էր, այլ՝ Հայաստանը Ռուսաստանի դեմ օգտագործելու, բախման տանելու։ Ու կարծես կարողացան հասնել հայ-ռուսական հարաբերությունների վատացմանը։ Մեր երկրում իբր բարեփոխումներին աջակցող պետությունը խրախուսում էր բոլոր ապօրինությունները, Հայաստանի իշխանության սխալները, կոռուպցիան, մարդու իրավունքների խախտումները, հանուն նրա, որ Հայաստանն օգտագործեն որպես Ռուսաստանի դեմ գործիքի։ Ներողություն եմ խնդրում, պարզագույն, անգամ պրիմիտիվ ներկայացնելու համար․ նպատակս է հենց պարզեց ներկայացնելն է այն, ինչ կատարվում ու կատարվել է մեր շուրջ։

Թրամփի օրոք մեզ համար դրական բանի սպասելը արդարացված չէ, չնայած որ նա զանգել էր Արամ Առաջինի կաթողիկոսին, խոսել Արցախի հարցից։ Դա նախընտրական տրամաբանության մեջ էր։ Թե ինչպես կվարվի Թրամփի պարագայում ՔՊ-ական կառավարությունը, կարծում եմ, դժվար չէ կռահելը․ իրենք չունեն իզմեր, սովոր են ու պատրաստ են հանձնվել, ճկվել (նվիրվել բառը չեմ օգտագործում) ամբողջությամբ։ Այնպես, ինչպես հանձնվել էին դեմոկրատների քմահաճույքներին, այնպես էլ պատրաստ են հանձնվել հանրապետականներին։ Բայց հարց է, թե ինչ հետաքրքրություն կցուցաբերի Թրամփի ԱՄՆ-ն, որը հայտարարում է Ռուսաստանի հետ առճակատումը մեղմացնելու մտադրության մասին։

Փաշինյանը զրկվում է ԱՄՆ-ում իր կապերի, գուցե հովանավորների աջակցությունից, իսկ Եվրոպան ԱՄՆ-ում կատարվածից հետո, ոչ թե կենտրոնանալու է Հայաստանի վրա, նախկինում խոստացածների վրա, այլ վստահաբար՝ Ուկրաինայի շուրջ կատարվողի։ Նիկոլ Փաշինյանի քաղաքականությունը զրկվում է աջակցությունից ու չի բացառվում նրան նորից տեսնենք տերեր փնտրողի դերում, թեկուզ՝ Ռուսաստանում, մենակ թե երկարացնի իր իշխանությունը: Այնպես որ չի բացառվում արդեն ականատես լինենք Ռուսաստան ՔՊ-ական իշխանության այցերի հաճախակիությանը։

Հայաստանը չի կարող մեծ բան սպասել Թրամփի ղեկավարած ԱՄՆ-ից, բայց ակնկալիք կա, որ Հայաստանը գոնե չի ենթարկվի այն փորձություններին, որը տանում էր դեմոկրատների իշխանությունը։ Սակայն մենք ապրում ենք մի երկրում, որը շատ ավելի անկանխատեսելի է, քան տիեզերքում կատարվող որևէ բան։ Թրամփի օրոք ևս Փաշինյանը շարունակելու է քշել հեծանիվը, որի մասին հիշել էր Բայդենի նախագահության վերջին շրջանում։ Իսկ թե երկրի հետ ինչ կլինի, վեջը չէ, միայն թե մնա իշխանության։

Կարճ ասած՝ քանի դեռ Հայաստանի վարչապետը Նիկոլ Փաշինյանն է, ով էլ որտեղ ընտրվի, եթե անգամ յան ազգանուն ունի, դրական ակնկալիք դժվար է ունենալ։ Սա, որպես աշխարհի ամենավատ բանակցողը, ընդունակ է տապալել անգամ 99 տոկոսով կատարված աշխատանքը, ամենաջերմ հարաբերությունները․ իսկ նորը կառուցելու ընդունակություն չունեն։

Աշխարհը իրոք փոխվում է, փոխվում է կտրուկ, ու փոփոխությունների ֆոնին շատ ծանր բեռ է ունենալ այսպիսի իշխանություն։ Իսկ որ մեզ զարգանալու, մեջքներս ուղղելու համար, նույնպես անհրաժեշտ է իշխանության փոփոխություն, կարծում եմ այլևս աքսիոմ է։

Սևակ Հակոբյան