Ո՞ր երկրին բաժին կհասնի ՀԱՊԿ ղեկավարի պաշտոնը. Հայաստանն անհանգստանալու ռեալ առիթ ունի

Նախօրեին անսպասելի ելույթով հանդես եկավ Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոն: Անրադառնալով ՀԱՊԿ-ում ստեղծված իրավիճակին նա գրեթե բաց տեքստով հասկացրեց , որ դաշինքի առաջատար պետությունները (Ռուսաստան, Բելառուս, Ղազախստան) անհանգիստ են   ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի շուրջ ծագած քաշքշուկից: Լուկաշենկոն պնդում է, թե ինքը ժամանակին այլ լուծումներ է առաջարկել այս հարցում, բայց իրեն չեն լսել (նկատի ունի պաշտոնական Կրեմլին) և այժմ ափսոսում են դրա համար: Ըստ Բելառուսի նախագահի, ստեղծված իրավիճակն ինքը քննարկել է Ռուսաստանի հետ, և Մոսկվան ու Մինսկը այդ հարցում լուծումներ գտնելու ճանապարհին են: Հիշեցնենք, որ մինչ այս Վլադիմիր Պուտինը ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի փոփոխության հետ կապված հարցը քննարկել էր Նուրսուլթան Նազարբաևի հետ՝ վերջինիս նախաձեռնությամբ:

Ինչպես հայտնի է՝ ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի նշանակման նոր կարգը դաշինքի անդամ պետությունների ղեկավարները հաստատեցին անցած տարի: Ըստ այդ նոր կարգի, գլխավոր քարտուղարի պաշտոնը երեք տարին մեկ փոխանցվում է ՀԱՊԿ անդամ վեց պետություններից յուրաքանչյուրին՝ այբենական հերթականությամբ:

Առաջինը նոր կարգով քարտուղարությունը ստանձնեց Հայաստանը՝ այդ պաշտոնում երաշխավորելով գեներալ Յուրի Խաչատուրովին: Բայց քանի որ շաբաթներ առաջ Հայաստանի ՀՔԾ-ն նրան մեղադրանք առաջադրեց մարտի 1-ի գործով, Հայաստանը որոշում կայացրեց փոխել իր ներկայացուցչին, քանի որ ըստ նոր կանոնակարգի՝ մինչև 2020 թվականն այդ պաշտոնում առաջադրման իրավունքը պատկանում է պաշտոնական Երևանին: Կարծես ամեն ինչ հստակ է և եթե հավատանք Հայաստանի նոր՝ հեղափոխական կառավարության հավաստիացումներին. Հայաստան –Ռուսաստան հարաբերություններում «թավշյա հեղափոխությունից» հետո սկզբունքային պրոբլեմներ չկան, ՀԱՊԿ գործընկերների հետ՝ նույնպես: Այդ դեպքում առաջանում է հարց ՝ այս ի՞նչ «բազար» են բացել Լուկաշենկոն ու Նազարբաևը և արդյո՞ք դա նաև Մոսկվայի կողմից միջնորդավորված նախաձեռնություն չէ:

Խնդիրն այն է, որ Հայաստանը անդամակցում է ոչ միայն ՀԱՊԿ-ին այլև ԵՏՄ-ին: Եթե ՀԱՊԿ-ն 1992-ից գոյություն ունենալով, ենթարկվել է աստիճանական տրանսֆորմացիայի և նախկինում անդամ 10 պետություններից մնացել են 6, ապա ԵՏՄ-ն նորաստեղծ տնտեսական միություն է, որը Ռուսաստանը ձգտում է վերածել քաղաքական միության կամ կայսերական նոր մոդելի: ՀԱՊԿ անդամ 6 պետություններից 5-ը հիմնադրել են ԵՏՄ-ն և միայն Տաջիկստանը տարբեր պատճառներից ելնելով չի դարձել ԵՏՄ անդամ, թեպետ որոշակի ձգտում Դուշանբեի կողմից կա: Միաժամանակ, բոլորն են հիշում թե ինչ , մեղմ ասած՝ անհարմար ձևով Հայաստանը դարձավ ԵՏՄ անդամ՝ Սերժ Սարգսյանի նախաձեռնությամբ մի գիշերվա մեջ «շրջադարձ» կատարելով եվրաինտեգրման ուղղուց, երբ Եվրամիության հետ ասոցացման պայմանագիրը պատրաստ էր ու սպասում էր նախաստորագրման:

Ինչպես Արևմուտքում, այնպես էլ Ռուսաստանում այս պատմությունը չի մոռացվել:

Որոշ ռուս վերլուծաբաններ նույնիսկ պնդում են, որ Մոսկվան ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի և Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողովի նախագահների պաշտոններում Հայաստանի ներկայացուցիչներին երաշխավորելով, փորձում էր սիրաշահել պաշտոնական Երևանին և հայերին առհասարակ: Թեպետ ԵՏՄ-ում և ՀԱՊԿ-ում ծանր քաշային հանդիսացող Ղազախստանն ու Բելառուսը դեմ են եղել, ինչպես Տիգրան Սարգսյանի, այնպես էլ Յուրի Խաչատուրովի նշանակմանը:

Ռուսական կողմը, քաղաքական մեկնաբանների և ԶԼՄ-ների բերանով, բազմիցս արդեն հասկացրել է Հայաստանի նոր ղեկավարությանը, որ պաշտոնական Երևանի գործողությունները Մոսկվային դնում են շատ անհարմար վիճակի մեջ Լուկաշենկոյի և Նազարբաևի մոտ: Նրանք էլ իրենց հերթին հասկացնում են Կրեմլին, թե ռազմաքաղաքական կազմակերպությունը խաղալիք չէ, որ օրումեջ գլխավոր քարտուղար փոխեն և դաշինքի անդամ պետությունը պարտավոր է հարգել ձեռք բերված պայմանավորվածությունները: Սա ընդամենը մեկ, բայց Մոսկվայի համար շատ տհաճ նրբերանգ է: Ավելի վատ, եթե այդ նրբերանգն իր մեջ պարունակում է Ադրբեջանի հնարավոր մասնակցությունը, որն օգտվելով իրավիճակից, փորձում է ՀԱՊԿ-ի ներսում իր փորձված գործընկերներ Լուկաշենկոյի և Նազարբաևի միջոցով հերթական անգամ խնդիրներ ստեղծել Հայաստանի համար:

Բայց մյուս կողմից ամենևին չի բացառվաում, որ Մինսկի և Աստանայի առայժմ կիսապաշտոնական դժգոհության աղբյուրը հենց Կրեմլն է: Եվ ահա թե ինչու:

Հայաստանի նոր, հեղափոխական իշխանությունների հավաստիացումները, թե պաշտոնական Երևանը արտաքին քաղաքականության մեջ կտրուկ շրջադարձերի չի դիմելու առանձնապես հավատ չեն ներշնչում: Որովհետև ներքին կյանքում կատարվում է ճիշտ հակառակը, իսկ յուրաքանչյուր երկրի ներքին և արտաքին քաղաքականությունը փոխկապակցված են: Եթե իշխանության եկած հեղափոխականները դրոշի վրա գրում են սեր և համերաշխություն ու անմիջապես անցնում նախկին իշխանավորներին բացահայտ ընտրովի սկզբունքով պատասխանատվության ենթարկելուն, ընդ որում՝ նույնքան բացահայտորեն անտեսելով սահմանադրությունն ու օրենքները, սա չի կարող արտաքին աշխարհում, հատկապես դաշնակից պետություններում զգուշավորություն, մտահոգություն և ի վերջո՝ անվստահություն չառաջացնել:

Ռուսաստանի արտգործնախարար Լավրովի հայտնի հայտարարությունն այս կոնտեքստում ամենևին պատահական չէր: Չի բացառվում, որ պաշտոնական Մոսկվան, փոշմանելով Հայաստանի ներկայացուցիչներին միջպետական կառույցներում երաշխավորելու իր նախաձեռնության համար, այժմ արդեն հակված է բավարարել Բելառուսի և Ղազախստանի պահանջը կամ ցանկությունը: Իսկ Լուկաշենկոյի և Նազարբաևի ակնարկներից երևում է,որ նրանք չեն ցանկանում ՀԱՊԿ գլխավոր քարտողարի պաշտոնում Հայաստանի մի ներկայացուցչին փոխարինել մեկ ուրիշով: Ռուսական փորձագետների պնդմամբ, Մինսկը և Աստանան Մոսկվայից պահանջում են, որ Յուրի Խաչատուրովի հետկանչի դեպքում տեղի ունենա ոչ թե փոխարինում, այլ ռոտացիա և Հայաստանի ներկայացուցչին, ըստ այբենական կարգի, փոխարինի Բելառուսի ներկայացուցիչը:

Այստեղից էլ Լուկաշենկոյի աննախադեպ ակտիվությունը: Արդյունքում մեր հեղափոխական իշխանություններն իրենց իսկ նախաձեռնությամբ երկրի հեղինակությունը դնում են   լուրջ հարվածի տակ, հանուն քարոզչական նպատակներ հետապնդող և որևէ իրավական հեռանկար չունեցող քրեական գործի՝ արտաքին ասպարեզում կորսվելու կարևոր խաղաքարտերից մեկը դնում՝ դիմացը չստանալով ոչինչ՝ բացի վարկաբեկումից: Իսկ թե ինչպես կարող է իրեն պահել ՀԱՊԿ-ում Բելառուսի առաջարկած գլխավոր քարտուղարը, ասենք՝ ղարաբաղյան հակամարտության գոտում հնարավոր ռազմական սրացման ժամանակ, դժվար չէ պատկերացնել: Բավական է վերհիշել այդ երկրի արտգործնախարարության հայտարարությունը քառօրյա պատերազմի ժամանակ:

Գայանե Ստեփանյան