Հայաստանը մեկ հոգու թատրոն է, և այդ մեկը պետք է պատասխանատվության ենթարկվի. Օսկանյան

Հայաստանը մոնոներկայացում է, և այդ մեկ մարդը պետք է պատասխանատվության ենթարկվի ձախողումների և կորուստների համար։ Այս մասին Facebook-ի իր էջում գրել է նախկին արտգործնախարար Վարդան Օսկանյանը։

«Մտորումներ Հայաստանում և դրա շուրջ տեղի ունեցող իրադարձությունների վերաբերյալ։

Ինչ է տեղի ունեցել

— Այսօրվա աղետի և մղձավանջի անատոմիան նույնքան ակնհայտ է, որքան մարդու մարմնի բարձր լուծաչափով ՄՌՏ սկանավորումը: Նիկոլ Փաշինյանի մեկը մյուս հետևից սխալները բերել են պատերազմի և Լեռնային Ղարաբաղի առաջին մասնակի կորստի։ Հաջորդող սխալ քայլերը հանգեցրին Լեռնային Ղարաբաղի լիակատար կորստին և դրա հետևանքով բնակչության զանգվածային վտարմանը, մինչ դեռ շարունակվող կոպիտ սխալները Հայաստանը մղել են զոհաբերության կարասը։ 44-օրյա պատերազմից հետո, սխալ քայլերն ընդունելու և դրանք շտկելու փոխարեն, ընտրություն կատարվեց ավելի խորանալ այս սխալներն արդարացնելու արատավոր շրջանի մեջ: Սա դրսևորվել է ինչպես համառությամբ սխալները բազմապատկելով կամ մեղքը այլ կողմերի վրա բարդելով։ 

Գլխավոր մեղավորը

— Հայաստանում արդյունավետ ղեկավարությունը պահանջում է դիվանագիտական և ռազմաքաղաքական խելամտության նվազագույն մակարդակ, հմտություններ, որոնցից Փաշինյանը մշտապես զուրկ է եղել։ Նրա կրթությունը և զինծառայության բացակայությունը չեն համընկնում այս կարևոր ոլորտների հետ, և բացի արտասահմանյան մի քանի խորհրդարանական այցերից, նրա փորձը նման հարցերում ընդդիմություն լինելու ընթացքում մնում է նվազագույն: Այս թերությանը գումարվում է Փաշինյանի՝ իր հասկացողությունը գերագնահատելու միտումը, ինչը հանգեցնում է կոմպետենտության կեղծ զգացողության, որն անխուսափելիորեն հանգեցնում է ձախողման: 

— Իշխանությունը ստանձնելուց հետո Փաշինյանն անորոշություն և անհետևողականություն դրսևորեց ԼՂ հիմնախնդրի և արտաքին քաղաքական այլ հարցերի վերաբերյալ։ Նա գաղափար չուներ՝ ինչ անել: Նա չկարողացավ խորհրդատվություն փնտրել փորձառու խորհրդատուներից՝ փոխարենը ընտրելով հավատալ, որ երկիմաստությունը հավասարազոր է ուղղության: Նրա վերջնական մոտեցումը, փորձելով գոհացնել բոլոր ներգրավված կողմերին, ծառայեց միայն լարվածության սրմանը և հակամարտության բորբոքմանը, ի վերջո, աշխատելով ի օգուտ Ադրբեջանի: Նրա հռետորաբանությունն ու լեզուն դարձել են իր և Հայաստանի ամենավատ թշնամիները։ Նրան թվում էր, թե իր փողոցային խելքն ու խորամանկությունը, որոնք իրեն լավ են ծառայել որպես լրագրող և ընդդիմադիր քաղաքական գործիչ, նույնքան լավ կծառայեն վարչապետի իր դերին:

— Փաշինյանի որոշումների ընդունումն աչքի է ընկել իռացիոնալությամբ: Նախ, ռացիոնալ առաջնորդը պետք է զերծ լինի անձնական կողմնակալությունից և ճանաչողական պատրանքներից: Փաշինյանի խորը թշնամանքն ու ատելությունն իր նախորդների և որոշ արտաքին ուժերի նկատմամբ մթագնել են նրա դատողությունը։ Նաև նրա՝ որպես լրագրողի պատմությունը վկայում է անձնական և քաղաքական շահի համար փաստերը խեղաթյուրելու միտումի մասին, սովորություն, որը պահպանվել է նրա քաղաքական կարիերայի ընթացքում՝ խաթարելով առողջ որոշումներ կայացնելու նրա կարողությունը:

— Ավելին, ռացիոնալ որոշում կայացնողը պետք է կարողանա տարբերակել նուրբ կոնցեպտները, հմտություն, որը Փաշինյանին խիստ պակասում է։ Հավատն ապացույցի, հավանականությունը պատահականության, հարաբերակցությունը պատճառահետևանքային կապի հետ շփոթելու հետևանքները կարող են սարսափելի լինել,  ինչի մասին է վկայում Փաշինյանի սխալ որոշումների ու դրանց հետագա արդյունքների պատմությունը:

— Այժմ, երբ նրա անձնական անվտանգությունը և վարչապետի աթոռը միաձուլվել են, նրա ռացիոնալության մակարդակն ամենացածր կետին է հասել: Նա և նրա համախոհները կենտրոնացած են բացառապես իշխանության պահպանման վրա՝ իրենց որոշումները պայմանավորվելով  այս եզակի նպատակով: Ազգի մնացած մասը կարող է միայն հուսալ, որ այն, ինչ ձեռնտու է իրեն և նրա անձնական անվտանգությանը, համընկնում է հայ ժողովրդի շահերի հետ, թեև պատմությունը հուշում է, որ դա հազվադեպ է պատահում:

— Ամփոփելով՝ Փաշինյանի դիվանագիտական և ռազմաքաղաքական գիտելիքների թերությունները, զուգորդված նրա հետևողական ռազմավարության բացակայության և իռացիոնալ կերպով որոշումների կայացման հետ, Հայաստանը բերել են ներկայիս ծանր վիճակի մեջ։ Հայաստանը մոնոներկայացում է, և այդ մեկ մարդը պետք է պատասխանատվության ենթարկվի ձախողումների և կորուստների համար։ 

Հայաստանի կտրուկ շրջադարձը 

— Հայաստանի կտրուկ շրջադարձը դեպի Արևմուտք՝ խզելով բոլոր կապերը Ռուսաստանի հետ, սխալ հաշվարկված է և անիմաստ։ Դա դժվար է բացատրել և անհարկի: Առնվազն, դա անելու ավելի նուրբ եղանակներ կան:

— Նկատի ունենալով ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղարի այցի կապակցությամբ վարչապետի գործընկերների ցուցաբերած մանկական ոգևորությունը, Փաշինյանի վերջին այցը Բրյուսել և արևմտյան տերությունների կողմից արված բարենպաստ նախաձեռնությունները ինձ դրդում են կասկածի տակ դնել այսօրվա «էլիտայի» հասունությունը։ Թվում է՝ նրանք կարող են չունենալ պատմական հեռանկարի, հիշողության և հեռատեսության զգացում: Մեծամտության զգացում կա, կարծես, Հայաստանի ինտեգրումը կամ նույնիսկ ասոցացումն Արևմտյան քաղաքակրթությանը բեկումնային մեկնարկի եզրին է՝ նրանց իմաստուն և խանդավառ տնօրինության ներքո:

— Միայն 1998-ից 2008 թվականներին իմ՝ ԱԳ նախարարի պաշտոնավարման ընթացքում Հայաստանը հյուրընկալել է ՆԱՏՕ-ի երեք տարբեր գլխավոր քարտուղարների: 2004 թվականին մենք նույնիսկ ՆԱՏՕ-ի զորավարժություններ ենք անցկացրել հայկական հողում՝ Թուրքիայի մասնակցությամբ։ Չլինելով Դաշինքի անդամության պաշտոնական թեկնածու՝ ՆԱՏՕ-ի հետ մեր հարաբերությունները բացառիկ խորն էին, այդ ամենը Ռուսաստանի հետ ռազմավարական դաշինքը և մեր առաջատար դեր ՀԱՊԿ-ում պահպանելով։ 

Այն ժամանակ Լեռնային Ղարաբաղում կայունություն էր տիրում, իսկ Հայաստանի տարածքային ամբողջականության վերաբերյալ մտահոգությունները գործնականում բացակայում էին։ Նույնը կարելի է ասել եվրոպական և անդրատլանտյան այլ կառույցների հետ Հայաստանի հարաբերությունների մասին։ Արևելք-Արևմուտք բարդ պար։ 

– Արեւմուտքը մեր տարածաշրջանում չորս նպատակ ունի՝ բացառել Ռուսաստանը, մեկուսացնել Իրանը, ապահովել ադրբեջանական նավթի ու գազի անխափան հոսքը եւ, իհարկե, օգնել Հայաստանին։ Այդ նպատակներին հասնելու համար նրանց պետք է և նրանք ձգտում են Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության համաձայնագրի ստորագրմանը և բոլոր ջանքերը կգործադրեն դա իրականացնելու համար։

-Մյուս կողմից, Ռուսաստանի նպատակներն են պահպանել իր ներկայությունն ու ազդեցությունը, պահպանել Իրանի կարևորությունը տարածաշրջանում, և Ռուսաստանը ոգևորված չէ Արևմուտքի ճնշման և հովանու ներքո Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության համաձայնագրով:

— Արևմտյան տերությունները հմտորեն գազար են կախելու Հայաստանի առաջ՝ գայթակղելով նրան անվտանգության ուժեղացված միջոցների և ֆինանսական աջակցության խոստումներով: Այս առաջարկները կոչված են մեղմելու այն ցավալի կորուստների և անհրաժեշտ փոխզիջումների հարվածը, որին Հայաստանը պետք է դիմանա։ Միևնույն ժամանակ, նրանք կզբաղվեն նաև Ադրբեջանի հետ՝ միգուցե փայտ թափահարելով, փորձելով մեղմել նրա պահանջները Հայաստանի նկատմամբ։

-Ընդհանուր առմամբ, Արեւմուտքին լուրջ աշխատանք է սպասվում։ Նա պետք է չափավորի ադրբեջանցիների պահանջները, խրախուսի Փաշինյանին մասամբ ընդունել ադրբեջանցիների պահանջները, միաժամանակ, ուժեղացնի Փաշինյանին երկրի ներսում՝ նրա առաջնորդական դիրքերը պահպանելու համար։

— Համաշխարհային այս խաղացողների միջև բարդ պարը մնում է դիտարժան տեսարան, որի արդյունքը անկայուն կերպով կախված է հավասարակշռությունից: Միայն ժամանակը կարող է ապահովել աշխարհաքաղաքական այս բարդ գլուխկոտրուկի հանգուցալուծման բանալին: Սակայն դժվար է պատկերացնել, որ միայն Փաշինյանն ունի նրբանկատություն և ռազմավարական իմաստություն՝ ի շահ Հայաստանի այս դավաճանական ջրերում հմտորեն նավարկելու։

— Մեր իրավիճակն ահավոր նման է Ուկրաինայի իրավիճակին։ Մենք ուկրաինացման առաջին փուլն անցանք, երբ կորցրինք Լեռնային Ղարաբաղը, իսկ այժմ գտնվում ենք երկրորդ փուլի շեմին՝ հայկական տարածքի զգալի մասի հնարավոր կորստով։ 44-օրյա պատերազմից կարելի էր խուսափել, ինչպես նաև ուկրաինական պատերազմից։ Ցավոք սրտի, երկու երկրներն էլ ղեկավարում էին մարդիկ, ովքեր նվազագույն պատկերացում չունեին դիվանագիտության և միջազգային քաղաքականության մասին։

Ինչ անել

- ԱՌԱՋԻՆ, Հայաստանին անհրաժեշտ է խելացի, կոմպետենտ, խիզախ և ռացիոնալ ղեկավարություն: Այսօրվա ղեկավարությունը չի համապատասխանում այս պահանջներին։

ԵՐԿՐՈՐԴ՝ մենք պետք է դադարենք գործել պատերազմի սպառնալիքի ներքո։ Մեր ուղեցույցը պետք է լինի մեր ազգային շահը։ Մենք պետք է հասկանանք, որ միջազգային քաղաքականությունը գործընթաց է, որտեղ ազգային շահերը հարմարեցվում են, բայց չեն ոտնահարվում։ Ազգային շահեր հասկացությունը չի ենթադրում ոչ բնական ներդաշնակ, խաղաղ աշխարհ, ոչ էլ պատերազմի անխուսափելիություն՝ որպես հետևանք բոլոր երկրների կողմից իրենց ազգային շահերի հետապնդման։ Ընդհակառակը, դա ենթադրում է հակամարտող շահերի մշտական ​​ճշգրտում՝ դիվանագիտական ​​գործողությունների միջոցով։ Այսպիսով, ԵՐՐՈՐԴ, մենք պետք է սահմանենք և ճշգրտենք մեր ազգային շահերը՝ գտնելով ճիշտ հավասարակշռություն երկրի և մեր շուրջը նոր իրողությունների միջև՝ չզիջելով մեր հիմնարար իրավունքները, չփոխելով մեր ինքնության աղբյուրները և չթուլացնելով մեր պետականության հիմնասյուները։

ՉՈՐՐՈՐԴ՝ մենք պետք է վերաձևակերպենք մեր աշխարհաքաղաքական մտածողությունը՝ թարմացնելով գոյություն ունեցող ռազմավարական դաշինքները՝ հիմնված նոր ըմբռնումների վրա՝ միաժամանակ ամրապնդելով գործընկերությունն ու համագործակցությունը բոլոր գլոբալ ուժային կենտրոնների հետ: ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ՝ մենք պետք է հասնենք ներքին միասնության և համախմբվածության։

Վերջաբան

- Կար ժամանակ, երբ Հայաստանը կառավարում էր իրավիճակը։ Դիվանագիտությունը մեր հիմնական զենքն էր։ Մենք ունեինք մեզ աջակցող դաշնակիցներ և մեր սահմանները հարգող հակառակորդներ։

-Բայց այսօր մեր արտաքին քաղաքականությունը խճճված է, դաշինքները քանդվում են, իսկ մեր հակառակորդները գայլերի սոված ոհմակի պես շնչում են մեր վզի վրա։ Մենք, կարծես, ընթանում ենք թանձր մառախուղի միջով՝ առանց կողմնացույցի և խափանված GPS-ով: Մենք մոլորվել ենք հակասական շահերի և փոփոխվող դաշինքների լաբիրինթոսում, մեր իսկ ճենապակու խանութում, աչքերը կապած ցլերի պես այս ու այն կողմ սայթաքելով՝ անասելի վնաս և տառապանք պատճառելով ինքներս մեզ: Ներկայիս ղեկավարության ոչ կոմպետենտության մակարդակն իսկապես ապշեցուցիչ է։

-Մենք թակարդվել ենք արատավոր շրջանի մեջ, որից դուրս գալը ներկայիս ղեկավարության օրոք անհնար է թվում: Ռուսաստանն ու Իրանը չեն վստահում Փաշինյանի ղեկավարությանը։ Թուրքիան և Ադրբեջանը թերահավատորեն են վերաբերվում նրա խոսքերին։ Թեև Արևմուտքը կարող է որոշակի հավատք ցույց տալ, դա պայմանավորված է ոչ թե նրա հեղինակությամբ, այլ ավելի լավ այլընտրանքների բացակայությամբ՝ իր նպատակներին հասնելու համար և մի տեսակ հարմարության ամուսնություն է»: