Ինչո՞ւ են Բաքվում այսքան շատ խոսում ռևանշիզմից․ «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է. Արցախյան երկրորդ պատերազմից երեք տարի հետո Ադրբեջանը սեպտեմբերի 19-ին ահաբեկչական նոր ագրեսիա ձեռնարկեց ամիսներ շարունակ շրջափակման մեջ գտնվող Արցախի դեմ, որն ավարտվեց արցախահայության բռնի տեղահանությամբ։ Փաստացի Ադրբեջանին հաջողվեց բռնազավթել նաև Արցախի Հանրապետության այն փոքր մասը, որը դեռևս մնացել էր հայկական վերահսկողության ներքո։ Եվ հիմա ունենք մի իրավիճակ, որ այսօր Արցախում ուղղակի հայ չի մնացել։ Եթե տարիներ շարունակ բանակցությունների սեղանին խոսվել է հնարավոր փոխզիջումային լուծումների և ուժի կիրառման անթույլատրելիության մասին, ապա Ադրբեջանը ոչ միայն միանգամից ստացավ ամբողջը, այլև հասցրեց միջազգային հանցագործություններ իրագործել։ Այն, ինչ մի քանի տարի առաջ թվում էր անիրագործելի, տեղի ունեցավ։

Թերևս 44-օրյա պատերազմից առաջ, նույնիսկ այս իշխանության առաջին երկու տարին դժվար էր պատկերացնել այսօրվա վիճակը, թեպետ շատերն էին զգուշացնում, որ Նիկոլ Փաշինյանը իշխանության է եկել Ա ր ց ա խի հար ցից վերջ ն ա կ ա ն ա պ ե ս «ազատվելու» համար։ Սակայն հետաքրքիր է, որ նույնիսկ ամեն ինչ ստանալուց հետո Ադրբեջանն իրեն հաղթողի պես չի պահում, թեպետ փորձում է ցույց տալ, թե հաղթել է ու հասել իր հիմնական նպատակներին: Ալիևյան հանցագործ ռեժիմը տառապում է քինախնդրության ծարավով ու ձգտում է դա ամեն կերպ ցույց տալ։ Թերևս դրանով էր պայմանավորված Արցախի նախագահների և այլ պաշտոնյաների ձերբակալություններն ու դրանց շուրջ շոուներ նկարելը։

Մյուս կողմից՝ եթե մինչև Արցախի դեմ վերջին ագրեսիան պաշտոնական Բաքվից հայտարարություններ էին հնչում Հայաստանում «ռևանշիստական ուժերի» մասին, ապա այդ թեման այժմ նոր թափ է հավաքում։ Նախ՝ դրա շուրջ զգուշացումներ են հնչում Ադրբեջանի արտգործնախարար Բայրամովի, ապա նաև Ստեփանակերտ այցելած Ալիևի կողմից։ Իսկ ինչո՞ւ է Ադրբեջանի համար ամբողջ Արցախը բռնազավթելուց հետո էլ այդքան կարևոր «ռևանշիսզմի» թեման։ Ընդհանրապես, եթե որևէ մեկն անընդհատ խոսում է ինչ-որ բանի մասին, ապա այդտեղ նա լուրջ խնդիրներ ու անհանգստություններ ունի, թեկուզ և արտաքուստ ցույց տա հակառակը: Իսկ ադրբեջանական կողմը գնալով չափազանց շատ է սկսել խոսել «ռևանշիզմի» մասին: Սրա համար կարող են լինել մի քանի խորքային պատճառներ:

Նախ՝ Ադրբեջանը կարող է Հայաստանում «ռևանշիստական ուժերի», «ռևանշիզմի» թեման օգտագործել նոր ագրեսիա նախապատրաստելու համար։ Չէ՞ որ Բաքուն ռազմական գործողություններ սկսելուց առաջ միշտ ինչ-որ արհեստական պատճառաբանություններ է հնարում։ Օրինակ՝ շրջափակված Արցախի դեմ ագրեսիայից առաջ բեմադրվեց ականի պայթյունից ադրբեջանցիների զոհվելու տեսարանը, որի մասին տեղեկատվությունը հայության դեմ ատելության նոր ալիքի պատճառ դարձավ։ Իսկ գլոբալ առումով Ադրբեջանն Արցախի նկատմամբ իր ահաբեկչությունն արդարացնելու համար հորինեց «ահաբեկչության դեմ պայքարը»: Այս անգամ էլ Ադրբեջանը ռազմական գործողություններ կարող է սկսել Հայաստանի դեմ՝ «ռևանշիզմ» վերնագրով, հատկապես, որ թուրքական և ադրբեջանական մամուլում որոշ հրապարակումներ են արվել այն մասին, թե «արցախցի անջատողականներից» կազմված զինված խմբավորումներին Հայաստանը տեղակայում է Ադրբեջանի սահմանամերձ վայրերում՝ մասնավորապես Սյունիքում, որպեսզի հետագայում օգտվեն ռևանշի դիմելու հնարավորությունից։

Սա շատ բնորոշ է կեղծիքի վրա կառուցված հանցագործ պետությանը, ուստի այս տարբերակը քիչ հավանական չէ: Մյուս կողմից էլ՝ շատ տրամաբանական է թվում, որ Ադրբեջանի կողմից Հայաստանի «ռևանշիստական» փորձերի մասին խոսակցությունները Բաքվի լուրջ անհանգստությունների արդյունքն են։ Խոսքն այն մասին է, որ Թուրքիայում և Ադրբեջանում կոնկրետ մտահոգություններ կան՝ կապված այն հանգամանքի հետ, որ Հայաստանում հանկարծ ազգային ուժերը կարող են իշխանության գալ։ Ու այս տեսանկյունից թուրք-ադրբեջանական տանդեմն ուղղակի դողում է Փաշինյանի՝ իշխանության մնալու համար։ Պատահական չէ, որ 2021 թվականի փետրվարին, երբ ՀՀ ԶՈւ ԳՇ-ն կառավարության և Փաշինյանի հրաժարականն էր պահանջում, Թուրքիայից ամենաբարձր մակարդակով դատապարտեցին զինվորականների այդ քայլը։

Խնդիրն այն է, որ Փաշինյանը գլուխը կախ հերթով կատարում է թուրք-ադրբեջանական տանդեմի պահանջները ու, ինչպես երևում է, դեռ զիջելիքներ ունի։ Մյուս կողմից էլ՝ Ադրբեջանում գիտակցում են, որ անցել են բոլոր կարմիր գծերը, ու իրենց տոտալ վերահսկողությունն Արցախի վրա կարող է ուղղակի ժամանակավոր լինել, քանզի նույնիկս իրենք են հասկանում՝ Արցախը միշտ էլ եղել է հայկական ու երբեք չի կարող ընկալվել որպես ադրբեջանական։ Ու եթե Թուրքիայի անվերապահ աջակցությամբ կամ միջազգային բարենպաստ իրավիճակով պայմանավորված իրենց հաջողվեց բռազավթել Արցախը, ապա դա դեռ հաղթանակ չէ, առավել ևս՝ չի կարող համարվել Արցախի հարցի վերջնական լուծում։

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում