Ինչո՞ւ է Եվրոպան կանաչ լույս վառում Բաքվի կողմից իրագործվող հանցագործությունների առջև․ «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է․ Ռուս-ուկրաինական պատերազմի և ՌԴ-ի դեմ սահմանված պատժամիջոցների արդյունքում աշխարհում առաջ եկած էներգետիկ ճգնաժամը շարունակում է պահպանվել, ավելին՝ խորանալ։ Դրա արդյունքում աճել են էներգակիրների՝ մասնավորապես նավթի ու գազի գներն ու պահանջարկը։ Էներգակիրների ապահովման խնդիրը հատկապես սուր է Եվրոպայի համար, քանի որ այդ աշխարհամասի էներգետիկ պահանջարկի մի զգալի մասը հենց Ռուսաստանն էր բավարարում։ Իսկ հիմա եվրոպական երկրները առավել ակտիվ ջանքեր են գործադրում գազի ու նավթի մատակարարման այլ աղբյուրներ գտնելու համար։

Իսկ այդ աղբյուրներից մեկն էլ Ադրբեջանն է, որն, իհարկե, չի կարող լրացնել Ռուսաստանի տեղը, սակայն կարող է բավարարել Եվրոպայի մի շարք երկրների գազի պահանջարկի մի մասը։ Սակայն ադրբեջանական գազի մատակարարումը պատճառ է դառնում, որպեսզի ԵՄ-ն զանց առնի իր կողմից հռչակված այնպիսի արժեքներ, ինչպիսիք են մարդու իրավունքները և ժողովրդավարությունը, ու երկակի չափանիշներով առաջնորդվի։ Նաև դրա արդյունքում է, որ ԵՄ-ն ոչ միայն համարժեք պատասխան չի տալիս Արցախի ու Հայաստանի դեմ ադրբեջանական ագրեսիային, այլև եվրոպական բարձրագույն պաշտոնյաները վազում են հանդիպելու հանցագործ և բռնապետ Ալիևի հետ։ Հունիսին Ադրբեջանը և ԵՄ-ն Բաքվում «Ռազմավարական էներգետիկ համագործակցության մասին» փոխըմբռնման հուշագիր ստորագրեցին, իսկ Եվրահանձնաժողովի նախագահ Ուրսուլա ֆոն դեր Լեյենը Ադրբեջանն անվանեց «վստահելի էներգետիկ գործընկեր»։

Այս ամենի հետ մեկտեղ Ադրբեջանն ընդլայնում է գազի մատակարարման աշխարհագրությունը։ Օրինակ՝ հոկտեմբերի 1-ին Սոֆիայում տեղի ունեցավ Հունաստան-Բուլղարիա միջհամակարգային գազատար խողովակաշարը շահագործման հանձնելու հանդիսավոր արարողությունը, որին մասնակցում էր նաև Ալիևը։ Բայց քանի որ իր արտահանման հնարավորությունները մեծ չեն, ապա Ադրբեջանը իր ներքին պահանջարկի բավարարման համար ռուսական գազ է ներկրում, որպեսզի սեփական պաշարներն արտահանի Եվրոպա։ Եվ նույնիսկ տարբեր փորձագետներ ահազանգ են հնչեցնում, թե դրա արդյունքում ռուսական գազը ադրբեջանականի անվան տակ կարող է հայտնվել եվրոպական շուկայում։

Միայն 2022 թ. առաջին կիսամյակում Ադրբեջանը բնական գազի վաճառքի համար ԵՄ-ից ստացել է շուրջ 5 մլրդ եվրո եկամուտ, իսկ այդ գումարների մի մասը կարող է Բաքվի կողմից օգտագործվել նոր սպառազինություններ ձեռք բերելու և Հայաստանի դեմ սադրանքներ իրականացնելու համար։ Ավելին, ԵՄ-ն նախատեսում է շուրջ 2 միլիարդ եվրոյի ներդրումներ կատարել Ադրբեջանում՝ տնտեսության զարգացման, դիվերսիֆիկացիայի, աշխատատեղեր ստեղծելու և գյուղատնտեսության ոլորտի զարգացման համար։ Բացի այդ, Եվրոպայում առկա էներգետիկ ճգնաժամի ֆոնին Բաքուն և Անկարան նախատեսում են կազմակերպել նաև Միջին Ասիայի երկրների էներգակիրների արտահանումը դեպի Եվրոպա։ Եվ պատահական չէ, որ «Լույս» հիմնադրամի՝ ադրբեջանական գազի գործոնի վերաբերյալ ծավալուն վերլուծության մեջ փաստվում է, որ Թուրքիայի և Ադրբեջանի այս քաղաքականությունը լիովին տեղավորվում է Արևմուտքի աշխարհաքաղաքական շահերի շրջանակներում, հետևաբար խրախուսվում է վերջինիս կողմից։

Ավելին, եվրոպական երկրները նախատեսում են նաև էլեկտրաէներգիայի մատակարարում կազմակերպել Ադրբեջանից։ Դրա համար էլ վերջերս Ադրբեջանը, Վրաստանը, Հունգարիան և Ռումինիան «կանաչ» էներգետիկայի վերաբերյալ համաձայնագիր ստորագրեցին, որի համաձայն Ադրբեջանը նախատեսում է ծովային հողմակայաններից Վրաստանի միջով էլեկտրաէներգիա արտահանել Եվրոպա՝ մասնավորապես Ռումինիա և Հունգարիա։ Իսկ Ադրբեջանն ու Թուրքիան փորձում են, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցքը» ներկայացնել որպես արևելք-արևմուտք էներգետիկ ենթակառուցվածքների ընդլայնման ևս մեկ հնարավոր ուղղություն՝ դրանով հիմնավորելով այդ միջանցքի բացման իրենց ագրեսիվ քաղաքականությունը։ Ու եթե դիտարկում ենք ԵՄ-ի քաղաքական դիրքորոշումը Հարավային Կովկասում տեղի ունեցող իրադարձությունների ֆոնին, ապա պարզ է դառնում, որ իրեն քաղաքակիրթ համարող Եվրոպան ադրբեջանական գազի ու նավթի համար կանաչ լույս է վառում Բաքվի կողմից իրագործվող նոր հանցագործությունների իրագործման համար։

Դրա համար էլ Եվրահանձնաժողովի արտաքին հարաբերությունների գծով հանձնակատար Բորելը նախապես հայտարարում է, թե Եվրամիությունը Ադրբեջանի նկատմամբ պատժամիջոցներ, այդ թվում՝ գազային պամանագրի չեղարկում կամ սառեցում, չի դիտարկում։ Թերևս նաև դրանով է պայմանավորված, որ Ալիևը հայտարարում է, թե ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահության հովանու ներքո չի բանակցելու, սակայն մեծ հաճույքով համաձայնում է ԵՄ-ի միջնորդությամբ հանդիպում անցկացնել Բրյուսելում։ Միաժամանակ, Ադրբեջանը պահանջում է, որ Մակրոնը չմասնակցի նախատեսվող հանդիպմանը, բայց Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի միջնորդության հարցում որևէ վերապահում չունի։ Այդ դեպքում հարց է առաջանում, թե ի՞նչ նպատակ ունի ԵՄ-ի դիտորդական առաքելության այցելությունը Հայաստան։

Եթե խնդիրը դիտարկում ենք Եվրոպայում առաջացած էներգետիկ ճգնաժամի լույսի ներքո, ապա ԵՄ-ն շահագրգռված է ոչ թե Հայաստանի նկատմամբ ադրբեջանական ագրեսիան զսպելու հարցում, այլ ընդամենը խոշորամասշտաբ ռազմական բախման կանխմամբ, որի արդյունքում կարող է հարվածի տակ դրվել էներգետիկ նախագծերի՝ նավթամուղների ու գազամուղների անվտանգությունն ու անխափան մատակարարումները դեպի Եվրոպա։ Այդ իսկ պատճառով էլ եվրոպական դիտորդական առաքելությունը ադրբեջանական կողմից հրադադարի ռեժիմի խախտման և սադրանքների մասին, որոնք նաև վիրավորների ու զոհի պատճառ դարձան, որևէ արձանագրում չիրականացրեց, չտրվեցին նաև համապատասխան գնահատականներ։ Դե, առաջնայինը էներգակիրներն են, մարդկանց ճակատագրերն ո՞ւմ են հետաքրքրում Եվրոպայում...

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում