«Կարճ ասած»․ Ի՞նչ է տեղի ունենում

Հայաստանին սպառնացող պատերազմից խուսափելու համար, Արցախի կյանքի ճանապարհը բացելու համար և ընդհանրապես՝ վտանգները կանխելու համար մեզ պակասում է շատ կարևոր մի բան՝ ճշմարտությունը։ Իշխանությունն անկեղծություն չի ցուցաբերում, որ ներկայացնի իրականությունը։ Էնպես չէ, չէ՞, որ ուղղակի որոշեցին միջանցք փակել․ տակը ի՞նչ կա։ Գաղտնազերծված որոշ փաստաթղթերից, տարբեր պետությունների ներկայացուցիչների ելույթներից, Հայաստանի և Ղարաբաղի անունից որոշ բանակցողների կիսատ-պռատ ելույթներից ենք կարողանում պատկերացում կազմել։ Եկեք առանց մեզ խաբելու, անկեղծորեն իրավիճակը հասկանանք՝ ի՞նչ է արել ու անում Հայաստանի իշխանությունը։ Նիկոլ Փաշինյանը իր ասուլիսում անկեղծ, բայց կիսատ մի բան ասաց․ ասաց՝ ես պատրաստ եմ եղել և հիմա էլ պատրաստ եմ զիջել, ուղղակի չգիտեմ որքան։ Անկեղծ էր, բայց ճիշտ չէր ասում, որովհետև ինչպես հասկացվում է՝ նա արդեն զիջել է․ նոյեմբերի 9-ից հետոյի մասին է խոսքը․ զիջել է, բայց պարզվում է՝ դա էլ վերջը չէ, հիմա ուզած չուզած բարձրաձայնում է՝ «ասեք ուզածներներդ ինչքա՞նն է, տամ պրծնեմ» ոճով։

Փաշինյանն ու Ալիևը գնացել էին Սոչի, որպեսզի բանակցեին մի թղթի մասին, որի համաձայն, Արցախի կարգավիճակի շուրջ այսօրվա ստատուս քվոն պահպանվում է, մինչև հետագայում հասկանան ինչ են անում։ Բայց Նիկոլ Փաշինյանն ու Ալիևը Սոչի են գնացել 2022 թվականի հոկտեմբերի 6–ին Պրահայի քառակողմ հանդիպմանը համաձայնեցրած փաստաթղթով, որի համաձայն՝ Նիկոլ Փաշինյանը Հայաստանի ու Ղարաբաղի անունից Ղարաբաղը ճանաչում է Ադրբեջանի մաս և ասում է, որ պետք է ադրբեջանցիներն ու ղարաբաղցիները շփումներ ունենան որպես մի երկրի քաղաքացիներ։ Ու հիմա Ադրբեջանը փակել է Լաչինի միջանցքը, ըստ էության՝ ասում է իմ ժղովուրդն են, իմ սահմանն է, դու էլ հանձնել ես։ Եթե ուշադիր եք՝ Նիկոլն ու ՔՊ-ն սրան չեն արձագանքում, ավելին, ասում են՝ մենք Լաչինի թեմայով չենք բանակցի, մենք կապ չունենք, թող բանակցեն ռուսները, ղարաբաղցիները և ադրբեջանցիները։ Մենք ռուս խաղաղապահներին մեղադրում ենք, որ չեն կարողանում բացել միջանցքը։ Ճիշտ ենք անում, որովհետև մեզ համար անընկալելի է, թե ինչպես են ինչ-որ մարդիկ զինված խաղաղապահների դեմ էդքան դուխով կանգնել ու մարդկանց տանում սովամահության։ Բայց բանը նրանում է, որ իրականությունը մեզ հասանելի չէ․ արդյո՞ք խնդիրը հենց Լաչինի միջանցքում է։ Լաչինի միջանցքի փակումը ի՞նչ կապ ունի Պրահայում բանակցությունների հետ։ Ուշադրություն դարձրեք ինչ է ասում պաշտոնական Ռուսաստանի Դաշնությունը․ ռուսները ընդամենը մեկ բան են ասում՝ պետք է հարգել պայմանավորվածությունները։ Հիմա պետք է Հայաստանի իշխանությունը կանգնի ու ազնվորեն ասի ինչ պայմանավորվածությունների մասին է ակնարկում Ռուսաստանը։ Ստացվում է՝ դու գնում-բանակցում ես, հանձնում ես, Ալիևը գալիս ու վերցնում է այն, ինչ դու հանձնել ես, դու էլ ասում ես, ես դե կապ չունեմ, իսկ ռուսնե՛ր՝ լավ չեք աշխատում։ Ալիևն էլ ասում է՝ այ ռուսներ ջան, այ Պուտին, Նիկոլը տվել ա, դո՞ւք ինչ եք ուզում։

Խաղաղապահներին քննադատելուն զուգահեռ առաջարկում եմ ուշադրություն դարձնել մեկ կարևոր հանգամանքի վրա՝ երբ նոյեմբերի 9-ին խաղաղապահներն անցան իրենց առաքելությանը, բոլորովին այլ բանակցային վիճակ էր, բոլորովին այլ սահմաններ էին, հիմա բոլորովին այլ է․ էդ սահմաններն էլ են փոխվել, բանակցային իրավիճակն էլ է փոխվել՝ գրավոր ու բանավոր պայմանավորվածություններով։ Խաղաղապահները եկան, պետք է զորքերը կանգնած լինեին այնտեղ, որտեղ նոյեմբերի 9-ին էին, իսկ Ղարաբաղի հարցն էլ ենթադրվում էր լուծման էն տրամաբանությամբ, որ կարգավիճակը մնալու է այնպես, ինչպես կար։ Հիմա ամեն ինչ փոխվել է․ Նիկոլը ի՞նչ հետաձգի․ ընդունել է, հանձնել ու պայմանավորվել է, համաձայնվել է Ադրբեջանի դիրքորոշման հետ։ Այստեղ ուզում եմ շեշտել, որ ես չեմ էլ հասկանում էլ ի՞նչ են «բանակցում», եթե ասում են մենք համաձայն ենք, պատրաստ ենք ստորագրել դատարկ թղթի տակ, միայն ասեք, որ էլ բան չեք ուզելու։ Բա էլ ի՞նչն եք բանակցում, ամեն բանի համաձայնել եք, Արցախը դավաճանել եք՝ թողել եք միայնակ, հայտարարություն եք անում, որ ո՞վ գա, ի՞նչ անի, անհասկանալի է։ 

Անկեղծորեն ասած՝ ես մի եզրահանգման եմ գալիս, թե ինչու է ամեն բան հանձնում Նիկոլ Փաշինյանը, բացի իր իշխանությունից։ Իր դրությունն եմ հասկանում։ Էս մարդը պատերազմից հետո մնաց իշխանության, ամեն քայլի գնաց՝ վերընտրվելու համար որ մնա վարչապետ, ինչո՞ւ․ կարծում եմ՝ միայն նրա համար, որ ունենա անձնական անվտանգության երաշխիք՝ 25 հազար ոստիկանով, պարեկներով, թիկնազորով։ Դրա համար միայն նա վերընտրվեց ու առանց լրջորեն մտածելու, որ պետք է նաև շատ բարդ բանակցություն վարի թշնամու հետ։ Ըստ երևույթին, մտածում էր՝ դե նոյեմբերի 9-ին ստորագրել-պրծել եմ, էլ ի՞նչ կա․ նա չէր մտածում, որ նոյեմբերի 9-ը զիջումների սկիզբն է, եթե ինքն է մնում։ Էս մարդը, որ եղել է նվաստացման ամենածանր վիճակում, հանձնել է Արցախից շրջաններ անգամ, որտեղ թշնամին ոտք չէր դրել, էդ սաղ ստորագրել-տվել է միայն մի բանի համար՝ որ իրեն հանգիստ թողնեն գոնե Հայաստանում, բայց պարզվել է, միայն էդքանով չեն սահմանափակվելու․ էլի եմ ասում՝ եթե ինքն է մնում։ Ինչո՞ւ է ասում զիջումների ծայրը չեմ տեսնում․ որովհետև հա զիջում է ու իր պատկերացնելով զիջելու տեղ ունի, մինչև կառավարական ամառանոց։ Ամեն բանակցության սեղանի, հեռախոսազանգի, օպերատիվ կապի ժամանակ նոր թեմաներ են դեմ տալիս, խճճվել է ինքն իր մեջ։

Ինչի՞ Նիկոլը հրաժարվեց ՀԱՊԿ ռազմատեխնիկական աջակությունից, իմ համոզմամբ՝ նրա համար, որովհետև զենք ստանալը նշանակում է կռվել, պաշտպանվել կամ հարձակվել, իսկ էս մարդն ասում է՝ ես պատրաստ եմ զիջեմ, սահմանը ցույց տվեք՝ զիջեմ, ոչինչ չեմ ուզում այլևս, միայն թողեք հանգիստ վայելեմ կյանքիս մնացորդը։ Հենց էդ զիջման շրջանակներում է նաև «Զանգեզուրի միջանցք» կոչվածը, ընդամենը կապի միջոցը ինչպե՞ս դարձավ միջանցքի խոսակցություն․ որովհետև սա միայն զիջելու մասին է, որ խոսում է, ոչ թե պաշտպանելու, պահելու։ Ու հենց այն պահին, որ ՔՊ ժողովիներին մասնակցող առաջին ՔՊ-ականը հայտարարեց, թե Ռուսաստանն ուզում է Զանգեզուրի միջանցքը տանք, հենց այդ ժամանակ արդեն պետք է հասկանայինք, որ Նիկոլը խոստացել է տալ, ուղղակի պետք է դա գցել մեկի վրա, օրինակ՝ ռուսների գրպանը։

Իրականությունը, կարծում եմ, սա է կամ շատ մոտ է սրան․ թե ինչ է կատարվում՝ մարդկանց մի մասը հասկանում է, մի մասն էլ հականում է, բայց չի ուզում հաշտվել դրա հետ, մի մասը երրորդական բաներով է իրեն շեղում, որ չգժվի, որովհետև այսպիսի իրավիճակ անհնար էր պատկերացնել, որ երկրի ղեկավար կարող է դառնալ մեկը, ով միայն իր մասին է մտածում՝ մնացածը վարի տալու գնով։

Այսօր Ազգային ժողովում շատ կոնկրետ հարց բարձրացրեց «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Անդրանիկ Թևանյանը, դիմելով ներկա ՔՊ-ին, ասում է՝ ասե՛ք, էդ որ ասում եք ճանաչում եք Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը, Արցախը դրա մե՞ջ է, թե՞ ոչ։ Կարծում եմ՝ հենց այստեղ է լակմուսի թուղթը, իրենք պրոհայկական իշխանությո՞ւն են Հայաստանում, թե՞ պրոադրբեջանական։

Կարճ ասած՝ մի ալկաշ ու խաղամոլ մարդու եմ ճանաչում․ ժամանակին բավականին հարուստ էր։ Սա որ ամեն օր ընկերների հետ հարբելու ու խաղադրույք անելու փող ունենա, ամբողջ փողերը կրվելուց հետո վաճառում է այգիները, կրվում է մեքենաները, տան եղած-չեղածը, ամեն անգամ ընտանեկան սկանդալների ժամանակ, մի բան խաբում, ֆռռացնում էր։ Ու մի օր էլ տան անդամները տունը նստած՝ բրոքեր է դուռը ծեծում, թե՝ գնորդի եմ բերել՝ տունը տեսնի։ Տան անդամներին մեջը՝ տունը ծախել էր։ Արցախը այ էդ ծախված տան նման է, որի անդամները տանը նստած՝ իմանում են այդ մասին, երբ արդեն շրջափակման մեջ են։

Սևակ Հակոբյան