«Դվին»-ի սեփականատերը՝ ներդրումների և ներդրողների մտահոգությունների մասին․«Հետք»

«Հետք»-ի հարցերին պատասխանում է գործարար, «Դվին» հյուրանոցի սեփականատեր Արտակ Թովմասյանը։

-Շուտով իշխանափոխության մեկ տարին կլրանա: Որպես գործարար՝ Ձեր բիզնեսի վրա որևէ ազդեցություն զգո՞ւմ եք՝ թե դրական, թե բացասական: Բիզնես ոլորտը Հայաստանում փոխվե՞լ է որևէ կերպ:

-Գոյություն ունի տեսակետ, որ կա միկրոէկոնոմիկա և գլոբալ էկոնոմիկա: Այսօր, երբ աշխարհը գնում է գլոբալիզացիայի, դուք չեք կարող միայն հաշվի առնել ներքին իրավիճակը, հաշվի եք առնում նաև արտաքին իրավիճակը: Ներքին իրավիճակի համար ես միայն ուրախ եմ, ուրախ եմ մեր ժողովրդի ընտրության համար և հպարտ եմ, որ ժողովուրդն իր ձայնն արտահայտում է և վերջապես կարողանում է ցույց տալ, թե ինքն ինչ է ուզում: Այսինքն՝ մենք պատրաստ չենք հին ձևով ապրելու: Ես երկու ձեռքով կողմ եմ դրան, և կապ չունի՝ ով է եկել կառավարություն, եթե խելացի, գիտակից պրոֆեսիոնալներ են, ես իրենց կողքն եմ, իրենց հետ պատրաստ եմ գնալ, որովհետև մեր նպատակները դառնում են նույնը: Այսինքն՝ ես էլ դրա համար եմ եկել, իրենք էլ են նույն բանն ուզում ժողովրդի կամքն անելու համար: Այսինքն՝ եթե պրոֆեսիոնալ տեսակետով բոլորը համապատասխանում է մեր նախագծերին, ես երկու ձեռքով կողմ եմ:

Բայց եթե իմ գնահատականը տամ, թե ինչ է փոխվել, ապա կասեմ, որ ցանկությունները լավն են, բայց պրոֆեսիոնալ տեսանկյունից իմ մտահոգությունը չի փոխվել, որովհետև ես գիտեմ, թե բիզնեսին ինչ է պետք, որպեսզի վաղը ներդրողները գան: Մենք միշտ հաշվի ենք առնում, որ մեր հայերը կգան ու ներդրումներ կանեն: Դուբայում դուբայցիները ներդրումներ չեն անում: Սինգապուրում սինգապուրցիները ներդրում չեն անում: Նրանք հայերի նման սփյուռք չունեն, այլ գալիս է ամբողջ աշխարհը, որովհետև ստեղծվում են այնպիսի կանոններ, որ արտաքին աշխարհից գումարը բերեն, ոչ թե միայն հայերից: Հայերն այսպես թե այնպես գալիս են, որովհետև աղբյուրներն այստեղից են, և հայության մեծամասնության հնարավորությունը մի փոքր հենց լավանում է, ուզում է գալ և ինչ-որ բան անել: Բայց դա քիչ է: Պետք է այնպիսի մոտեցում լինի, որ ոչ հայերն ունենան այդ ցանկությունները, որ գան և ներդրումներ անեն, բերեն իրենց գումարները:

-Կարող եք ավելի առարկայական նշել, թե, օրինակ, այս պահին ի՞նչն է պակասում Հայաստանին, որ հայերից բացի՝ օտարերկրացիներ գան:

-Առաջինը՝ միշտ նայում են օրենքներին, տեսնում են, թե որքանով են օրենքները հարմար ներդրումային զոնաների համար: Այսինքն՝ եթե ներդրումային որևէ կարգ կա, և եթե իրավաբանորեն անգլիական կամ ֆրանսիական դատական դաշտ կա, գալիս են, բայց եթե տեսնում են, որ դատական գործընթացները ոչ իրավական կարգով են լինում, չեն գա: Եթե ես նայում եմ արտաքին ներդրողի աչքերով, ես նայում եմ, թե ինչ է կատարվում այդ երկրում վերջերս: Հեղափոխությունը լավ ազդանշան է, մանավանդ, որ ոչ թե արյուն է թափվել, այլ խաղաղ իշխանափոխություն է եղել, շատ լավ է, որ գնանք, տեսնենք, ներդրումներ անենք: Բայց երբ տեսնում ենք, որ երկրում կան, օրինակ, այդ խոսակցության ձայնագրությունը, որը ցույց է տալիս, որ այսօր դեռ այդպիսի խոսակցություններ կան, որ ասում են՝ այո, պետք է նստեցնեք… Եթե նստեցնում են նախկին, այդ մակարդակի մարդկանց, որոնք, հերոս են, 10 տարի առաջ այդ մարդիկ հերոս էին, և Ղարաբաղյան պատերազմով մենք հպարտանում էինք և մինչև հիմա հպարտանում ենք, որ նման ազգ ենք, հաղթել ենք, այդքան զոհեր ենք տվել և այլն, և երբ տեսնում ենք, որ այդ նույն հերոսներն այսօր բերդերում են, և հեռախոսային ձայնագրության իմաստն էլ հասկանում ենք, ես արդեն ասում եմ՝ սպասիր, այստեղ պետք չէ ներդրում անել, որովհետև դատավորը կարող է որոշում ընդունել, վաղը որևէ մեկի դուրը չգամ, զանգը տա և հրահանգը տա, խնդիրներ ունենամ իմ ներդրումների առումով: Իհարկե դա մտահոգություններ է առաջացնում:

Երբ որ տեսնում եմ նոր կառավարության և խորհրդարանի անդամներն ասում են, որ պետք է փոխել ամեն ինչ, և 70 տոկոսը տանելու ենք, ես արդեն ռիսկ եմ տեսնում: Այսինքն՝ սկզբից չեն նայում, որ տեսնեն՝ սխալն ու ճիշտը որն է, նոր, համաձայն դատարանի որոշման, անեն: Կարծում եմ՝ հիշում եք, որ Ֆինլանդիայում մենք ունեինք դատավարական գործընթաց: Ես ոչ ճանաչում եմ Ֆինլանդիայի վարչապետին, ոչ դատավորին, ոչ քաղաքապետին, մեր ներդրումներն արել ենք, օրենքները կարդացել ենք, համաձայն օրենքի՝ պայմանագիրը կնքել ենք, դրանից հետո կոնֆլիկտ ենք ունեցել, մեր իրավաբանները գնացել են, համաձայն մեր պայմանագրի՝ որոշումն ընդունել ու տվել են մեզ: Ես ինձ այնտեղ պաշտպանված եմ զգում: Ես ոչ մեկին ոչ զանգել եմ, ոչ դատավոր եմ գտել, ոչ ինչ-որ այլ ծանոթ եմ գտել, չկա նման բան: Եվ ոչ մեկն էլ չի ասել, որ քաղաքապետարանից զանգել են կամ այլն: Իսկ երբ տեսնում եմ, որ այդ մոդելն այստեղ բացակայում է….Մի կողմից ասում են, որ հեղափոխությունը հույս է տալիս, որ նման բան չի լինելու, նոր օրենքներ են գրվում, և տեսնում եմ նաև, որ ճնշում կա, որպես ներդրող արդեն չեմ գա: Իսկ դա մեծ ռիսկ է: Դա մեր տնտեսության զարգացմանը խանգարելու է:

Էսինչ մարդու մասին ինացան, որ սխալ է արել, բռնել են, նա էլ ասում է՝ եղբայր ջան, սա առեք, ինձնից հեռու մնացեք: Դա հնարավոր է լինի, բայց դա պիտի իրավական դաշտով անեն: Իհարկե, եթե ինձ հարցնեք, ես կողմնակից եմ, որ եթե բյուջեից հափշտակություններ կան, թող վերադարձնեն: Բայց մինչև մարդուն մեղադրելը՝ դա արել է, թե չի արել, պետք է հաստատվի դատարանի որոշմամբ: Նույն Ֆինլանդիայի օրինակը: Ճիշտ իրավական որոշումն է բերում ներդրողին երկիր: Իսկ այս, այս, այս ազդակները մտավախություն են առաջացնում: Այսինքն՝ ես ոչ թե չեմ ուզում, որ այս իշխանությունը լինի, այլ ես չեմ ուզում, որ այս բացասական ազդակները, սխալները լինեն, որովհետև դրսի ներդրողը դրանց նայում, հաշվի է առնում: Վերլուծաբանները, որոնք երկրի վարկանիշ են հաշվարկում, այդ բոլորը հաշվի են առնում: Մեծ ներդրողները նայում են, թե վարկանիշն ինչպիսին է: Եթե վարկանշային գործակալությունը այդ երկրի վերաբերյալ ասում է, որ ոչ մի բան չի արվել, ուրեմն այնտեղ գնալու ոչ մի ազդակ չկա: Որքան էլ կանչեն, համոզեն, ասեն, միևնույն է, ներդրողը չի գնա: Իմ մտավախությունն էլ այդ է, որ այդ փոփոխությունները չկան:

-Ե՞րբ է ամբողջությամբ բացվելու «Դվին» հյուրանոցը:

-Ժամանակացույցով՝ տարվա վերջ, բայց քանի որ տարվա վերջն արդեն ոչ սեզոնային ժամանակ է, օպերատորը որոշում կընդունի՝ գուցե 2020թ. փետրվարին կամ մարտին: Բայց տարվա վերջ պետք է որ վերջացնեն հյուրանոցային ողջ համալիրը:

-Մինչ օրս որքա՞ն եք Հայաստանում ներդրում արել:

Ճիշտ թիվը չեմ ասի, բայց մոտավոր 70-80 մլն դոլարի չափով: Հարցն այն է, որ ես հայ եմ, ես կարող եմ վաղը գալ, պայմանավորվել: Բայց քանի որ մենք սեպտեմբերին հանդիպում էինք վարչապետի հետ, վարչապետն ասում էր, որ մեր բիզնես մոդելը պետք է լինի այսպիսին, որ ես պատմում էի՝ Ֆինլանդիայում, ինձ լրիվ բավարարում է: Պիտի չլինեն այն ազդակները, որ այսօր կան: Դա ինձ հուշում է, որ կուլակաթափ կանեն: Դա պիտի լինի ուրիշ ձևով:

-«Դվին»-ից բացի՝ որ ոլորտում եք ներդրում արել Հայաստանում:  

Մենք հիմա աշխատում ենք թվային ցանցի վրա, որը կոչվում է All.me, և մեր գրասենյակն արդեն աշխատում է Երևանում: Այն աշխարհում առաջին թվային ցանցն է, որն իր մեջ պարունակում է առևտրի ցանց, ունի թվային բանկ, սոցիալական ցանց, և ունենք մեր թվային գումարը՝ էլեկտրոնային դրամապանակով, որն արդեն բորսայում է, ունի իր գինը, որն անընդհատ աճում է: 10 օրվա ընթացքում 42 %-ի աճ կա: Այսինքն՝ այն ժամանակը, որ դուք կորցնում էիք սոցիալական ցանցերում, որովհետև այն հետաքրքիր է շփման, ինֆորմացիոն տեսակետից, բայց ձեր կորցրած ժամանակի դիմաց ոչինչ չեք ստանում՝ բացի հարմար շփումից: Ցանցերի տերերն օգտագործում են մեր տվյալները և վաճառում են գովազդատուներին: Այդ գումարները միայն իրենց է գնում, և դառնում են հարուստ խմբեր: Եթե այսօր նայեք առաջին տասնյակի հաջողված բիզնես ընկերություններին, դրանցից 9-ը սոցիալական ցանցերի և ՏՏ ընկերություններն են՝ Amazon, Facebook և այլն:

-Իսկ All.me-ն ինչով է տարբերվելու դրանցից:

Մենք գովազդից եկած եկամտի 50 տոկոսը տալիս ենք օգտատերերին՝ համաձայն իրենց ակտիվության: Որքան ակտիվ եղաք, այնքան ավելի շատ գումար կստանաք: Ձեր մեռած կապիտալը, որն ունեիք ցանցերում, դրանցով արդեն սկսում եք եկամուտ ստանալ ամեն ամիս, և այդ գումարը գալիս է ձեր անձնական դրամապանակի վրա: Պիտի գործողություններ կատարեք, օնլայն լինեք և ակտիվություն դրսևորեք: Նույնն է, ինչ Facebook-ում, ոչ մի ավել բան այստեղ չեք կատարելու, գումարած հարմարավետությունը, որ կարող եք նույն տիրույթում թերթ ունենալ, որի հրատարակման համար ծախսեր եք անում: Բայց այստեղ միանգամից կարող եք թողարկել ձեր թերթը, օգտատերերը կմտնեն և կսկսեն հետևել ձեզ, և այդ մարդիկ ամեն օր կստանան ձեր նորությունները: Ձեր համար արդյունավետ կլինի, որովհետև կոնտենտ էիք ստեղծում, կստեղծեք, կտեղադրեք, եթե իմ դուրն ինչ-որ բան եկավ, կտարածեմ իմ էջին և կկարդամ, և այդ ակտիվության համար ինձ գումար կգա: Այստեղ ձեզ համար հետևորդների թիվը կապ չունի, եթե դուք ունեք 1 մլն հետևորդ, բայց ոչ մի բան չեք անում, դուք ոչինչ չեք ստանա, բայց եթե դուք ունեք 10 հետևորդ, բայց շատ ակտիվ եք՝ մեկնաբանություններ ունեք, վերատպում են ձեզ իրենց էջերում, դուք գումար կաշխատեք: Կայքերը, որոնք գումար չեն աշխատում սոցցանցերում, այստեղից կարող են փող աշխատել: Ինչ գովազդ գալիս է ձեր էջին, դրա 50 տոկոսը ձերն է: Այսօր ներկայացուցչություն ունեք Հայաստանում, որն արդեն 50-ից ավելի աշխատող ունի: Սա Start Up է եղել, մենք ներդրում ենք արել, բայց այն չի եղել այնպիսին, ինչպիսին այսօր կա:

Հարցազրույցն ամբողջությամբ կարդացեք «Հետք»-ում։