Թրամփի և Զելենսկիի հեռախոսազրույցի հայկական նախապատմությունը․ Top-news.am

Top-news.am-ը գրում է․ «Միջազգային եւ ամերիկյան ճգնաժամի հանգեցրած Միացյալ Նահանգների եւ Ուկրաինայի նախագահների հեռախոսազրույցը պարունակում է որոշ հատվածներ, որոնք ուղիղ առնչվում են Հայաստանի նորագույն պատմության հետ։

Հեռախոսազրույցի մի պահից ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը անդրադառնում է վերջերս պաշտոնանկ արված Ուկրայիանում ԱՄՆ դեսպանի գործունեությանը. «Այդ կնոջից, նրանից ոչ մի լավ բան չէր կարելի սպասել։ ...Եւ մարդիկ, որի հետ նա համագործակցել է Ուկրաինայում՝ նույնպես վատ մարդիկ են»,- ասում է Թրամփը։

Զելենսկին ի պատասխան արձագանքում է. « .... Ինչ վերաբերում է ԱՄՆ նախկին դեսպանին, ապա դա հիանալի է, որ Դուք առաջինն ինձ ասացիք, որ նա վատ դեսպան էր։ Նրա վերաբերմունքը իմ մարդկանց հանդեպ՝ մեղմ ասած լավագույնը չէր...»։

Երկու նախագահների զրույցում քննարկվող դեսպանը Մարի Յովանովիչն է։ Այն նույն Մարի Յովանովիչը, որը 2008-2011 թվականներին եղել է ԱՄՆ դեսպանը Հայաստանում։

Ուկրաինայում նախագահ Պորոշենկոյի օրոք Մարի Յովանովիչն, ըստ էության, եղել է կոռումպացված համակարգի որոշակի գործառույթներով օղակներից մեկը եւ հակակոռուպցիոն պայքարի հիմնական խոչընդոտը։ Կա տեսակետ, որ Մարի Յովանովիչի ակտիվ ջանքերով է պաշտոնանկ արվել Ուկրաինայի նախկին դատախազը, որը փորձում էր բացահայտել կոռուպցիոն հայտնի գործեր, որտեղ ներգրավված էին հեղափոխական Պորոշենկոյի թիմերը եւ ամերիկյան ազդեցիկ դեմքեր։ Եւ հենց այդ դատախազի մասին էր Թրամփն ասում. «… Ես գիտեմ, որ դուք ունեցել եք շատ լավ դատախազ, որին հեռացրել են... դա անարդար է...»։

Յովանովիչի հայաստանյան փուլը

Վիկիլիքսի գաղտնազերծված ֆայլերում է դեսպան Մարի Յովանովիչի գաղտնի նամակը ԱՄՆ պետքարտուղարությանը։ « Հայաստանում քաղաքական գործիչներին պատկանող սեփականության մասին հավաստի եւ հիմնավոր տեղեկություններ հայթայթելը շատ դժվար է, սակայն լավ կապեր ունեցող գործարարներից մեկը պատրաստակամություն է հայտնել գաղտնի տեղեկատվություն փոխանցել իշխող քաղաքական գործիչների տնտեսական շահերի մասին»։

Այնուհետեւ ամբողջ փաստաթուղթը հիմնվում է այդ անձի հետ ունեցած զրույցի վրա, որի արդյունքում Յովանովիչը փորձում է կազմել հնարած մի բուրգ՝ դրանցում ընդգրկելով տարբեր քաղաքական գործիչների եւ գործարարների։

Թե ո՞վ է եղել այդ ընդդիմադիր հայացքներով հայաստանյան խոշոր գործարարը, որը վազել է ԱՄՆ դեսպանի մոտ տեղեկության արտահոսքի՝ մենք չենք կարող ստույգ ասել։Այդ նամակում Յովանովիչը նկարագրում է տարբեր քաղաքական-բիզնես սերտաճման կապեր, քաղաքական դեմքերի բիզնես հետաքրքրությունների հնարավոր սխեմաներ։

Ի դեպ, Յովանովիչի այդ նամակում խոսք չկա Քոչարյանի «4 մլրդ»-ի մասին՝ հավանաբար խիստ անիրատեսական լինելու պատճառով։ Թեեւ վստահ ենք, որ ինֆորմատոր-գործարարը դրա մասին ասած կլինի, քանզի դրանից անմիջապես հետո ռուսական երկրորդական նշանակության մեդիայով սկսվեց Քոչարյանի 4 մլրդ-ի մասին տեղեկատվական արշավը՝ «Версия» 2010 թ., «Век», «The Moscow post» եւ այլն։ Այս հրապարակումներում, արդեն հիշատակվում է Սմբատ Կարախանյանի տեսակետները՝ դրանով իսկ մատնելով պատվիրատուի շրջանակը, գուցե նաեւ խոշոր գործարարի։ Իսկ որոշ ժամանակ անց, ռուսական մեդիայի արշավը շարունակեցին հայաստանյան մի խումբ լրատվամիջոցներ, որոնք դարձյալ ասոցիացվում էին նույն քաղաքական շրջանակի հետ։

Ի դեպ, Յովանովիչի նամակից ավելի վաղ, ըստ Վիկիլիքսի, հայաստանյան քաղաքական եւ բիզնես էլիտայի մասին եղել է նաեւ մեկ այլ նամակ՝ Երեւանում ԱՄՆ դեսպանատնից դեպի պետքարտուղարություն, որտեղ հստակ նշված է. «փաստաթուղթը պաշտոնական բնույթ չի կրում եւ դրանում առկա տեղեկատվության մի մասը հիմնված է տարբեր բամբասանքների եւ սպեկուլյացիաների վրա (The folloing is our guide to who owns what in Armenia, with the caveat that some of the information is based on rumor and speculation):

Յովանովիչի գործունեության եւս մեկ ուշագրավ դրվագ. 2009-ին Ռոբերտ Քոչարյանն ԱՄՆ դեսպանի հետ լարված հեռախոսազրույցներ է ունեցել։ 2009 մայիսի 11-ին դեսպան Մարի Յովանովիչն ուղարկում է պետքարտուղարություն. «Քոչարյան. ԱՄՆ-ն միջամտում է Հայաստանի ընտրություններին» վերնագրով փաստաթուղթը։ Փաստաթղթում նշվում է, որ Քոչարյանի հետ ունեցած հեռախոսազրույցի ժամանակ երկրորդ նախագահն ԱՄՆ-ին եւ Մեծ Բրիտանիային մեղադրել է հայասանյան ներքաղաքական կյանքին եւ ընտրություններին միջամտելու մեջ»։

Դատելով Վիկիլիքսի արտահոսքից եւ որոշ օբյեկտիվ փաստերից, դեսպան Յովանովիչն ունեցել է լարված անձնական հարաբերություններ երկրորդ նախագահի հետ։ Իսկ հարաբերությունների լարվածության հիմքում եղել է Տեր-Պետրոսյանական շրջանակների տեղեկատվական դեզինֆորմացիան, ինչպես նաեւ՝ Քոչարյանի բնավորության գիծը՝ չընկրկել որեւէ ազդեցիկ պերսոնայի առաջ։

Ամենայն հավանականությամբ, հենց այս երկու հանգամանքով պայմանավորված Մարի Յովանովիչը համաձայնվել է «դառնալ Քոչարյանի 4 մլրդ-ի» լեգենդի օղակներից մեկը. միջնորդ խոշոր գործարար, իբր տեղեկատվության աղբյուր, Յովանովիչ՝ նամակներ ԱՄՆ պետքարտուղարությանը, եւ հրապարակումներ ռուսական երկրորդական մամուլով։

Դրանից հետո հայկական մամուլը հղում անելով ռուսական աղբյուրներին տասը տարի շարունակ այդ թեման պահեցին շրջանառության մեջ՝ ժամանակ առ ժամանակ սրելով կամ մոռացության տալով։

Ի դեպ, բոլոր երկրներում, որտեղ աշխատել է Մարի Յովանովիչը, ակնհայտ է դառնում, որ նա միշտ հարել է որեւէ քաղաքական խմբի, խմբավորման, դրանով իսկ վտանգելով ԱՄՆ քաղաքականությունն այդ երկրներում։ Յովանովիչին ինչ-ինչ պատճառներով երբեւէ չի հաջողել հավասարակշռված հարաբերություններ ունենալ երկրների քաղաքական եւ հանրային շրջանակների հետ։ Այդպես էր Ղրղզստանում, այդպես էր Հայաստանում, այդպես էր Ուկրաինայում: Երեք երկրներում էլ նա եղել է ԱՄՆ դեսպանը։

Փաստերի համադրումը ցույց է տալիս, որ թե Յովանովիչի նամակի, թե ռուսական մամուլի 2010-2011 թվականների հրապարակումների հիմքում ընկած են նույն անձի կամ անձանց կողմից տրամադրված դեզինֆորմացիան։

Տեղեկատվության տրամադրողները կապված էին այն ժամանակվա ընդդիմության (Լեւոն Տեր-Պետրոսյան) հետ , ինչը հաստատվում է Յովանովիչի նամակում եւ փաստացի ապացուցվում հոդվածաշարում Սմբատ Կարախանյանի մասնակցությամբ։

Հ.Գ. Մարի Յովանովիչն արդեն ելույթ է ունեցել Կոնգրեսում կազմակերպված լսումներում եւ փորձել արդարանալ, ասելով, թե Ուկրաինայի նախկին գլխավոր դատախազի պնդումը, թե ինքը արտոնյալների եւ ոչ արտոնյալների հատուկ ցուցակ է կազմել եւ հանձնել ուկրաինական իշխանություններին, չի համապատասխանում իրականությանը: Իհարկե, արդեն կոնգրեսականները կորոշեն, թե որքանով է ճիշտ Յովանովիչը, բայց արդեն իսկ պարզ է, որ առանց հիմնավոր պատճառների նա ոչ կազատվեր դեսպանի պաշտոնից, ոչ էլ Կոնգրեսը լսումներ կկազմակերպեր»։