Ի՞նչ գիտի «միջազգային հանրությունը», որ չգիտի մեր հանրությունը․ «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է․Այսօրվա աշխարհակարգն այն չէ, ինչ երեկ էր։ Մոտ ապագայում՝ առավել ևս այնպիսին չի լինի, ինչպես մոտ անցյալում էր: Եվ շատերը հակված են Հայաստանի շուրջ տեղի ունեցող իրադարձությունները դիտարկել միայն արտաքին աշխարհում ընթացող իրադարձությունների լույսի ներքո։ Նաև դրա շրջանակներում է, որ, օրինակ՝ Լաչինի միջանցքի փակման հետ կապված ակտիվ շրջանառվում են այն վերլուծությունները, թե այդ իրադարձությունները արտաքին ուժերի դասավորության արդյունք են։ Ըստ այդմ, մեղադրանքներ են հնչում, թե Ռուսաստանը կոշտ քայլերի չի դիմում, ռուս խաղաղապահներն են մեղավոր, որ ճանապարհը չի բացվում։

Միևնույն ժամանակ, մեծ դժգոհություն կա ընդհանրապես միջազգային հանրության դիրքորոշումից, քանի որ միջազգային տարբեր սուբյեկտների արձագանքն այն չէ, ինչպես ակնկալվում էր։ Այս բոլոր դժգոհությունների մեջ երևի թե կա նաև ճշմարտություն: Սակայն այստեղ պետք է հաշվի առնել մի քանի կարևոր հանգամանք: Նախ՝ ի վերջո, միջազգային հանրության տարբեր սուբյեկտները ևս իրենց շահերով են առաջնորդվում, և նրանցից շատերին ավելի շատ Ադրբեջանից արտահանվող նավթն ու գազն է հետաքրքրում, քան Արցախի բնակչության ճակատագիրը։ Եվ, ընդհանրապես, Արցախյան հիմնախնդրի շուրջ տեղի ունեցած զարգացումների ընթացքն է հուշում, որ պետք չէ ամբողջ հույսը կապել միայն միջազգային հանրության հետ։ Բայց հետաքրքիրն այն է, որ միջազգային հանրությունից դժգոհության հետ մեկտեղ անտեսվում է հենց Հայաստանի կողմից քայլեր ձեռնարկելու անհրաժեշտությունը։

Ու, ըստ այդմ, նորից իշխանություններն այն «հին ու բարի» մոտեցումներն են տարածում, թե ի՞նչ անի «խեղճ Նիկոլը» (իմա՝ օրվա իշխանությունը), ինչ կարողանում, անում է, բայց ստացվել է այնպես, որ հայտնվել ենք ներկայիս իրավիճակում։ Օրինակ՝ իշխանական պատգամավորները նույնիսկ ասում էին, թե Լաչինի միջանցքի փակման հետ կապված Հայաստանի կողմից քայլերի շուրջ մեծ ակնկալիքներ չպետք է ունենալ, չէ՞ որ ՀՀ կառավարությունը չի գնացել ու փակել ճանապարհը։ Ճիշտ են ասում: Իհարկե, ՀՀ կառավարությունը չի փակել: Իսկ գուցե վաղն էլ նույն «հաջողությամբ» ասեն, որ Ադրբեջանի կառավարությունը ևս չի փակե՞լ, և դա «անհնազանդ» բնապահպանների ձեռքի գո՞րծն է։ Բայց այս ամենն արդեն չի էլ զարմացնում. 2020 թ. պատերազմում իրենց մեղքով պարտությունից հետո ամեն կերպ իրենց արդարացնելու համար ՀՀ իշխանությունները նման պարզունակ թեզեր էին շրջանառում։

Օրինակ՝ նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության ստորագրումից շաբաթներ անց Փաշինյանն ուղիղ եթեր դուրս եկավ՝ բողոքելով, թե մարտերում ձախողումների համար ուղիղ պատասխանատվությունն իր վրա են դնում: Ու նա սկսեց արդարանալ հետևյալ կերպ. «Վարչապետը մարտ է ղեկավարո՞ւմ կամ ղեկավարել: Վարչապետը վաշտի հրամանատարի մակարդակով որոշումներ է կայացնո՞ւմ կամ թեկուզ գնդի հրամանատարի։ Վարչապետը միանձնյա որոշումներ է կայացրե՞լ»: Հիշեցնենք՝ սա ասում էր իրեն գերագույն գլխավոր հրամանատար համարող անձը: Ներողություն, նաև իր թիմակիցներն էին այդպես կարծում և ինքնագոհ հայտարարում էին, թե «հանկարծ չշշկռվեք՝ գերագույն հրամանատարն է նա»։ Բայց այդ նույն թիմակիցները պարտությունից հետո արդեն նշում էին, թե Փաշինյանը կապ չունի պարտության հետ, ինքն ուղղակի հրադադարի եռակողմ պայմանավորվածությունը ստորագրելով՝ հազարավոր զինվորների է փրկել, որոնք պետք է շրջափակման մեջ հայտնվեին։

Նույնպիսի իրավիճակ է նաև հիմա։ Իշխանականները փաստացի հանրության մեջ փորձում են նետել «գաղափար», թե Փաշինյանը հո անձամբ չի՞ գնալու և ճանապարհը բացի։ Ու շարունակականորեն նման թեզերի շրջանառության և անընդհատ կրկնելու միջոցով փորձ է կատարվում յուրաքանչյուր դեպքում Փաշինյանին ջրից չոր դուրս հանել։ Հասկանալի է, որ այդ թեզերը հասարակության այն հատվածի համար են, որոնք առանց ծանրութեթև անելու և փաստերը լուրջ վերլուծության ենթարկելու՝ հեշտությամբ մարսում են իրենց իշխանությունների կողմից հրամցված տեղեկատվությունը։ Այնումենայնիվ, իրականությունը հասկանալու և վեր հանելու համար պետք է իրադարձությունները համակողմանի դիտարկել։ Օրինակ՝ պարզ է, որ միջազգային հանրության տարբեր դերակատարներ կարող են համընկնող, ինչպես նաև միմյանց չհամընկնող դիրքորոշումներ ունենալ։ Դրա արդյունքում է, որ Ադրբեջանին ուղղված կոչերի բովանդակության մեջ նույնիսկ կարելի է էական տարբերություններ տեսնել։ Բայց ակնհայտ է, որ միջազգային դերակատարները հնարավորություն ունեն կոնկրետ միջամտություն ձեռնարկել Արցախի պահով։ Իսկ թե ինչու դա չի կատարվում, այլ հարց է։ Բանն այն է, որ, բացի սեփական շահերից, որևէ երկիր կարող է հստակ միջամտություն ցուցաբերել այն դեպքում, երբ երկու երկրների իշխանությունների մոտեցումները տվյալ դեպքում տարաբևեռ են:

Այնինչ, փորձագետները քանիցս նշել են, որ կա փոխադարձ որոշակի պայմանավորվածությունների զգացողություն: Ավելին, նշում են, որ չնայած հայ հասարակության մեծամասնությունն իշխանություններից տարբերվող տեսակետ ունի, սակայն մեր իշխանությունների և Ադրբեջանի դիրքորոշումները «կլ յուչևոյ» հարցերում ուղղակի համընկնում են։ Այսինքն, հնարավոր է, որ կան կուլիսային բանակցություններ, պայմանավորվածություններ, և մեր հանրությունը պարզապես տեղյակ չէ, թե ինչ են իշխանությունները բանակցում, ինչ դիրքորոշում են հայտնում առանձին հանդիպումներում, և ինչպիսի պայմանների շուրջ են համաձայնություններ կայացել։

Բայց նույն միջազգային կարևորագույն դերակատարները, բնականաբար, տեղյակ են, թե ինչպիսի հարցերի շուրջ են պայմանավորվածություններ կայացվում, այդ թվում՝ ժողովրդի թիկունքում։ Ուստի, հնարավոր է, որ նրանց գործողությունները պայմանավորված են հենց այդ «իմացությամբ»: Եվ ընդհանրապես, Նիկոլ Փաշինյանի իշխանության ամբողջ ժամանակահատվածում միշտ հանրությունն, ի վերջո, հանկարծակիի է գալիս ու կանգնում կատարված փաստի առաջ։ Այս դեպքում էլ պետք է հիշել Փաշինյանի այն հայտարարությունը, որ ոչ ոք թող իրենց չասի, թե ինչ են բանակցում, ինչ որ պետք է, այն էլ բանակցում են...

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում