Երևանն ու Բաքուն ունեն իրենց շահերը՝ Թուրքիայի ու Իրանի հետ կապված, բայց դա իրենցն են․ Ստանիսլավ Տարասով․ «Հրապարակ»

- Կարծում եք՝ տրամաբանական չէ՞ր ստորագրելուց հրաժարվելը: Փաշինյանն ասաց, որ սեպտեմբերի 13-ին Ադրբեջանի հարձակման կապակցությամբ Հայաստանը դիմել էր Մոսկվային, ու մինչ օրս չունենք պատասխան: Եվ ինչո՞ւ եք գտնում, որ նա պարտվեց: 

- Իսկ ի՞նչ կատարվեց, Ձեր կարծիքով, սեպտեմբերի սրացումների ժամանակ: Ինչո՞ւ լռեց Աղդամի ռուս-թուրքական կենտրոնը, որը պետք է հետեւեր իրավիճակին, ով առաջինը սկսեց, եւ ում շահերից էր բխում այդ սրացումը: Կոնֆլիկտը սկսվեց այն ժամանակ, երբ ԱԳ նախարարներ Միրզոյանն ու Բայրամովն էին հանդիպում, Ալիեւն ու Փաշինյանն էին հանդիպում, ինչո՞ւ հանկարծ եղան այդ բախումները, Ալիեւի ինչի՞ն էր պետք ձախողել բանակցությունները ինչ-որ հերթական Ա կամ Բ բարձունքի համար, որ սկսեր պատերազմ ու գրոհեր Երեւանի վրա՞: Դա ծիծաղելի է: 

- Կարծում եմ՝ դա պայմանավորված էր ինչ-ինչ հայ-ադրբեջանական սահմանի դեմարկացիոն գործընթացներով, չէ՞: 

- Տեսեք, ՀԱՊԿ-ին դիմելով՝ Հայաստանն ասում է, որ կատարվել է ագրեսիայի ակտ, ու համեմատում է Ղազախստանի հետ, բայց այնտեղ կատարվել էր պետական հեղաշրջման փորձ, եւ պետք չէ բորշչը շփոթել ձվածեղի հետ: Ագրեսիայի փաստն իրավաբանորեն հաստատված չէ, որովհետեւ չի անցկացվել սահմանի դեմարկացիա: Ադրբեջանն Ա բարձունքն իրենն է համարում, Հայաստանը՝ իրենը, հետեւապես, ՀԱՊԿ-ն այստեղ անելիք չունի: Բայց արդյունքում մենք տեսանք, որ Փաշինյանը գործընթացը տեղափոխեց արեւմտյան հարթակ՝ Բրյուսել, Ալիեւը դրան էլ համաձայնեց, քանի որ նրա համար մեկ էր, թե որտեղ ստորագրել տա իր հինգ կետերը: 

- Մենք ստացանք եվրոպական քաղաքացիական դիտորդներ՝ կոնֆլիկտի գոտում, ստացանք ՀԱՊԿ առաքելություն եւ ՀԱՊԿ դիտորդական խումբ: 

- Իսկ ի՞նչ էր նա ուզում ռուսներից: Որ ՀԱՊԿ-ն առանց որեւէ հիմքի կանգներ Հայաստանի ու Ադրբեջանի սահմանի՞ն: Ուզում էր ներքաշել ՀԱՊԿ-ն կոնֆլիկտի մե՞ջ: Իսկ Ալիեւը Փաշինյանի խաղը խաղաց, նա տվեց հնարավորություն՝ բացահայտելու բոլոր դիվանագիտական կոմբինացիաները, ողջ դրամատուրգիան: Միշուստինը գնաց Բաքու, Պուտինը զանգեց Ալիեւին, ու երբ որ արդեն պարզ էր դրանից հետո, որ ՀԱՊԿ-ի մասնակցությամբ փաշինյանական սցենարները չեն ստացվելու, Փաշինյանը հրաժարվեց ստորագրել փաստաթղթերը: 15 փաստաթղթից նա ընդամենը երկուսը չստորագրեց: Ոչինչ, ոչ մի սարսափելի բան տեղի չի ունեցել: Բայց նա հնարավորություն տվեց Հայաստանում որոշ ուժերի գոռալ, որ ռուսները մեզ մենակ են թողել ու չեն պաշտպանում, Ադրբեջանին՝ որ հայերը մնացել են մենակ, ռուսները նրանց չեն օգնում: Երկու դեպքում էլ դեպի ռուսական դարպասը հարվածներ ստացան: Ալիեւը եւ Փաշինյանը տարբեր մոտիվացիաներով խաղացին ընդդեմ Ռուսաստանի: 

- Ստանիսլավ Զասը հոկտեմբերի վերջին ասաց, որ Հայաստանին օգնելու հարցը, ընդհանուր առմամբ, համաձայնեցված է: Ի՞նչ պատահեց, որ, այնուամենայնիվ, ուշացավ, չեղավ ռուսների պատասխանը, մնացինք սպասող: 

- Հավանաբար, ինչ-որ փաստաթղթեր չեն համաձայնեցվել, վերջին պահին ինչ-որ կոշտ ձեւակերպումներ են եղել, որոնց հետ Պուտինը համաձայն չի եղել, հավանաբար: Մենք չգիտենք մանրամասները, ընդամենը մեզ հասել են հայկական կողմից ինչ-որ ինֆորմացիոն արտահոսքեր, եւ ես չէի ուզի ենթադրություններ անել, բայց այլ բան է պարզ՝ որ այն դրամատուրգիան, իրերի զարգացումը, որը կանխորոշվել էր ՀԱՊԿ համաժողովից առաջ, ի վերջո, կրում է հակառուսական բնույթ: Փաշինյանը խոսում է ռուսական խաղաղապահներին եւ միջազգային դիտորդներին համատեղելու մասին, նա դնում է Արցախի կարգավիճակի հարց, այն դեպքում, երբ ՌԴ-ն ասում է, որ պետք է պահպանել 2020 թվականի համաձայնագիրը: Երկրորդ պահն էլ այն է, որ պետք է, ի վերջո, որոշվի ռուսական կոնտինգենտի խաղաղարար առաքելության իրավական կարգավիճակը: Մենք հիմա դե յուրե սահմանափակ քանակությամբ զորքով գտնվում ենք Ադրբեջանի տարածքում: Ահա մեր ստատուսը: Հանդիսանալով ղարաբաղցիների անվտանգության երաշխավորը՝ Ադրբեջանի տարածքում, ի վերջո, մենք ցանկության դեպքում կարող ենք որոշել մեր խաղաղապահների կարգավիճակը՝ առանց Երեւանի, պայմանավորվելով Բաքվի հետ եւ կոմունիկացիաներն անցկացնելով ադրբեջանական տարածքով: Բայց Ռուսաստանը զբաղեցրել է լիովին նեյտրալ դիրք: Ինչպես ասաց Պուտինը՝ տղաներ, կարեւորը, որ դուք պայմանավորվեք ձեր մեջ: 

- Հասկանալի է, որ դուք ունեք ձեր խաղը, ու հարցն այստեղ այն է, թե կարողանո՞ւմ է Հայաստանը տեղավորվել ձեր խաղի մեջ: Հիմա ո՞րն է Ռուսաստանի նպատակը մեր տարածաշրջանում, Հայաստանի հետ հարաբերություններում: 

- Ձեր դիվանագիտությունը շատ է գավառական: Դա է գլխավոր թերությունը: Ձեզանում համոզված են, որ Ռուսաստանն ուզում է իր գուբերնիան դարձնել Հայաստանը: Դա այդպես չէ: ՌԴ-ն չի ցանկանում Հայաստանը մտցնել իր կազմի մեջ, անգամ միասնական պետության մեջ: Ե՛վ Ադրբեջանին, ե՛ւ Վրաստանին չի ցանկանում մտցնել իր կազմի մեջ: Ռուսաստանի միակ խնդիրը՝ որ հարավում իրավիճակը լինի կայուն, որ անվտանգային առումով ռիսկային չլինի, որ նրանք զսպեն այն ցունամին, որը գալիս է Մերձավոր Արեւելքից: Տնտեսական, առեւտրային հարաբերություններ ունենանք, վերջ, ընկերացեք՝ ում հետ ուզում եք: Մենք չունենք ձգտում՝ գնալու մուսուլմանական աշխարհի դեմ, հարաբերվելու Կովկասի հետ այնպես, ինչպես հարաբերվել ենք նախկին դարերում: Պետք է ճիշտ հասկանալ Ռուսաստանի քաղաքականությունն այս տարածաշրջանում: Մենք ունենք ու կառուցում ենք լավ հարաբերություններ Իրանի, Թուրքիայի հետ, իսկ Երեւանն ու Բաքուն ուզում են, որ մենք դառնանք իրենց շահերի պատանդը: Այո, Բաքուն ու Երեւանն ունեն իրենց շահերը՝ Թուրքիայի ու Իրանի հետ կապված, բայց դա իրենց շահերն են, մերը չեն, մենք մեր շահն ունենք, որը չի համընկնում Երեւանի ու Բաքվի շահերի հետ: Սա պետք է հասկանալ: 
Լինելով ուսանող, ասպիրանտ՝ ես հիացած եմ եղել հայ արեւելագետների աշխարհայացքով, նրանց գիտելիքներով, հայերից լավ տարածաշրջանը, առավել եւս Հայաստանը, ոչ ոք չգիտեր, իսկ հիմա ես ապշած եմ ինտելեկտուալ մակարդակի անկումով: Ի՞նչ են կարդում նրանք, ո՞ւր են կորել այդ մասնագետները: Հայերը հիմա ապրում են իրականությունից կտրված իրենց աշխարհում, չեն նայում իրենց քարտեզին, չեն կարողանում գնահատել իրավիճակը, որում հայտնվել են: Ռուսները կանգնած են Գյումրիում, Արցախում, ռուսները ռեալ գործոն են: Ֆրանսիացիները, ամերիկացիները կցանկանա՞ն գալ՝ ռուսների փոխարեն կանգնել: Ոչ: Թուրքերը, այո, կուզեն: Եթե ուզում եք դուրս գալ ՀԱՊԿ-ից, խնդրեմ, դուրս եկեք, այդ դեպքում կիրականանա Ալիեւի երազանքը, որ Երեւանն ադրբեջանական հող է»։

Մանրամասները՝ թերթի այսօրվա համարում։