Տնտեսության ճյուղերի աջակցության չհաշվարկված քայլերը. «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է. Պետության և մասնավորի փոխգործակցության դեպքում տնտեսության զարգացման համար կարող են մեծ հեռանկարներ բացվել։ Պետք է հաշվի առնել, որ կան խնդիրներ, որոնք մասնավոր հատվածն առանց պետության աջակցության չի կարող լուծել։ Մյուս կողմից էլ՝ կառավարության որոշումները պետք է լինեն հաշվարկված ու թիրախային, որպեսզի տնտեսության մեջ բալանս ապահովվի, խթանվի առողջ մրցակցությունը և չստեղծվի հակամրցակցային միջավայր, երբ տնտեսության որոշ հատվածը կամ որոշ խաղացողներ կտրուկ բարգավաճեն, իսկ մյուս հատվածը խորտակվի։ Այս առումով հատկանշական է, որ ՀՀ գործող իշխանությունները գրեթե միշտ փորձում են առանց հաշվարկելու քայլեր կատարել տնտեսության տարբեր ճյուղերում։

Ու եթե առկա իրավիճակով պայմանավորված՝ տնտեսության մի հատվածում սկսում են ինչոր քայլեր ձեռնարկել, ապա, որպես կանոն, դա անում են ուշացած, և միաժամանակ այլ հատվածներ ուղղակի մնում են անտեսված։ Օրինակ՝ դրամի արժևորման արդյունքում անցյալ տարվանից սկսած լուրջ խնդիր կա ՏՏ ոլորտի եկամուտների նվազման հետ կապված, ու արդեն բավական ժամանակ է անցել, որի արդյունքում տարբեր ընկերություններ դադարեցրել են իրենց գործունեությունը, բայց իշխանությունները միայն հիմա են որոշել եկամտահարկը 20 տոկոսից նվազեցնել 5 տոկոս։ Այն էլ՝ խոսքը միայն այն ընկերությունների մասին է, որոնց համախառն եկամտի 80 տոկոսը կամ ավելին գոյացել է Հայաստանից դուրս գտնվող աղբյուրներից։ Սա ավելի շատ նշանակում է լուրջ աջակցություն մի կողմից՝ ռելոկանտներին, մյուս կողմից՝ դաշտում մնացած խոշոր ընկերություններին, քանի որ փոքր ու միջին ընկերություններից շատերը, ժամանակին համապատասխան աջակցություն չստանալով, արդեն փակվել են։

Իսկ ոլորտի պատասխանատուներն ի՞նչ քայլեր են ձեռնարկում, որպեսզի դաշտում մնացած փոքր ընկերությունները աճելու հնարավորություն ստանան։ Նրանք նույնիսկ չեն էլ նկատում այս հարցի կարևորությունը, դրա համար էլ փոքր ընկերությունները հիմնականում չեն դիմանում մրցակցությանը ու շատ դեպքերում ուղղակի դադարեցնում են իրենց գործունեությունը։ Մյուս կողմից էլ՝ մասնագետները նշում են, որ այս աջակցությունը անհրաժեշտ չափով կշռադատված չէ, քանի որ դրա արդյունքում 300-400 մլրդ դրամի գումար չի մուտքագրվելու պետական բյուջե, և չկան հաշվարկներ, թե որքանով են փոխհատուցվելու բյուջե չմուտքագրված գումարները։ Բացի դրանից, Ռուսաստանի նկատմամբ սահմանված պատժամիջոցների արդյունքում բազմաթիվ ռուսաստանցի մասնագետներ Հայաստանում տարբեր ընկերություններ են գրանցել ու հնարավորություն կստանան լիովին օգտվել այս աջակցությունից, իսկ հետո, երբ պետք լինի, կթողնեն ու կհեռանան։

Պարզ է, որ նրանց գործունեությունը հիմնականում ժամանակավոր բնույթ է կրում, քանի որ ՌԴ իշխանությունները միջոցներ են ձեռնարկում, որպեսզի ռուս մասնագետները վերադառնան՝ պայմանավորված այն հանգամանքով, որ Ռուսաստանում ՏՏ ոլորտում գործունեություն ծավալելու շատ մեծ պահանջարկ է ստեղծվել։ Մասնագետները նաև ուշադրություն են հրավիրում նրա վրա, որ առանց այն էլ ՏՏ ոլորտը աճող ոլորտ է, որը չափից ավելի ուշադրություն է ձեռք բերում այն պայմաններում, երբ տնտեսության այլ ճյուղերում ուղղակի կատաստրոֆիկ իրավիճակ է ստեղծվել։ Օրինակ՝ վերջերս լուրջ խնդիրներ են ստեղծվել հայկական գյուղմթերքի արտահանման հետ կապված։ Մի կողմից՝ Ռուսաստանում գնողունակության անկմամբ պայմանավորված սպառումն է նվազել, մյուս կողմից էլ՝ ռուբլու փոխարժեքն է իջել։ Դրա արդյունքում հայկական գյուղմթերքը էժանացել է, արտահանման ծավալներն էլ էականորեն նվազել են։

Չհաշված՝ նոր դերակատարներ են ի հայտ եկել ռուսական շուկայում, որոնք ձգտում են ամրապնդվել գյուղմթերքի իրացման ոլորտում։ Այս ամենը ենթադրում է, որ հայկական գյուղատնտեսական արտադրանքը պետք է նաև դիմանա մրցակցությանը։ Բացի դրանից, Հայաստանի գյուղմթերքի արտահանման շուկան գործում է միակողմանի ու դիվերսիֆիկացված չէ։ Եվ եթե հանկարծ ռուսական շուկայում որոշակի տեղաշարժեր տեղի ունենան, ու հայկական գյուղատնտեսական մթերքները չսպառվեն, ապա Հայաստանը ահռելի վնասներ կարող է կրել։ Դրա համար, ինչպես ասում են, պետք չէ «բոլոր ձվերը մեկ զամբյուղում դնել»։ Եթե առկա կարգավորումների պարագայում դժվար է, օրինակ՝ եվրոպական շուկա մուտք գործելը, ապա կարելի է որպես սպառման ուղղություններ դիտարկել այլ շուկաները։

Օրինակ՝ արաբական ու չինական շուկաները շատ խոշոր պահանջարկ ու մեծ գնողունակություն ունեն, ուղղակի քայլեր են անհրաժեշտ այդ շուկաներում հաստատվելու համար։ Նմանատիպ քայլերից կարող են լինել կառավարության աջակցությամբ համապատասխան համաձայնությունները, արտոնյալ պայմաններով առևտրաշրջանառությունը, մրցունակ գները, որակը և արդյունավետ լոգիստիկ շղթաները։ Սակայն այս ուղղությամբ ոչ ոք չի մտածում։

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում