Ի՞նչ տրանսպորտային նոր ցանցի մասին է խոսում Հայկ Մարությանը

Օրերս Երևանի քաղաքապետ Հայկ Մարությանը անդրադարձել է մայրաքաղաքում հասարակական տրանսպորտի նոր ցանցի ներդրմանը եւ հայտնել, որ պատրաստ է վերջնական նախագիծը։ Նա նաեւ մանրամասներ է ներկայացրել այդ նախագծից, մասնավորապես նշելով, թե որքա՞ն ավտոբուսներ եւ տրոլեյբուսներ են նախատեսվում գործել ըստ նոր ցանցի, ինչպե՞ս եւ ո՞ւմ կողմից է այն սպասարկվելու, ի՞նչ են լինելու ներկայիս գործող միկրոավտոբուսները։ «Սա ծանր բեռ ու մեծ պատասխանատվություն է, որն իրենց ուսերին կրում են պետությունն ու Երևան համայնքը: Հուսով ենք, որ ցանցը գործարկելու ժամկետը չի գերազանցի երկու տարին», եզրափակել է Հայկ Մարությանը: Բնականաբար, նա ոչինչ չի ասել տրանսպորտի սակագնի, ներդրումների չափի եւ հնարավոր ներդրողների մասին եւ թե ինչո՞ւ պետք է այն ներդրվի երկու տարվա ընթացքում, երբ քաղաքային նախկին իշխանությունը Տարոն Մարգարյանի քաղաքապետ եղած ժամանակ հայտարարել էր, որ հասարակական տրանսպորտի նոր ցանցը կներդրվի 2019 թ-ից։

Հայկ Մարությանը նաեւ ոչինչ չի ասել, թե ե՞րբ է սկսվել նոր տրանսպորտային ցանցի մշակումը, ո՞վ է այն նախաձեռնել եւ ի՞նչն է փոխվել իր քաղաքապետության ժամանակ նախկին նախագծի համեմատ։ Նիկոլ Փաշինյանի լավագույն ավանդույթները և նրա որդեգրած հարազատ ոճին համապատասխան փորձ է արվում սեփականաշնորհել ուրիշի արածը՝ տպավորություն ստեղծելով, թե այդ ամենն արվել է ներկայիս իշխանությունների կողմից։

Ուրիշների արածը յուրացնելու, պարզ լեզվով ասած գողություն անելու սովորություն ունեցող իշխանությունների եւ հանրության անտեղյակ հատվածի համար տեղեկացնենք, որ Երեւանում հասարակական տրանսպորտի նոր ցանցի մշակման աշխատանքները սկսվել են տարիներ առաջ, իսկ քաղաքապետարանի դիտողությունները ներառող վերջնական տարբերակը WYG ընկերությունը ներկայացրել է 2017 թ․-ի հունիսի 12-ին։

Ըստ 2017 թ․-ին ներկայացրած տարբերակի, նոր ցանցով 115 երթուղիները կրճատվելու են եւ գործելու են 42 երթուղիներ, տրանսպորտային շարժակազմը կրճատվելու է երկու անգամ՝ 2039-ից հասնելով 939-ի՝ այդքան ավտոբուսներ պետք է գործեին ներկայիս միկրոավտոբուսների փոխարեն եւ 111 տրոլեյբուսներ։ Նոր ցանցի կարևորագույն սկզբունքներից մեկն էլ այն էր, որ ուղեւորները Ա կետից Բ կետ կարող են հասնել ավելի արագ, քանի որ գործելու է տրանսպորտային միջոցի ժամանման հստակ չվացուցակ եւ մարդիկ կարողանալու են պլանավորել իրենց երթևեկությունը։ Մեկ ուղևորության համար մարդիկ վճարելու են ընդամենը մեկ անգամ, ինչը նշանակում է, որ երկու եւ ավելի տրանսպորտային միջոց փոխելու հանգամանքը որեւէ ազդեցություն չի ունենա տոմսի արժեքի վրա։ Խոսքը ինտեգրված եւ ճկուն տոմսային համակարգի մասին է։

Նոր ցանցի սպասարկումն իրականացնելու երեք հնարավոր տարբերակ էր առաջարկվել՝ առաջինը Երեւան համայնքի սեփականությունը հանդիսացող մեկ օպերատորի կողմից, երկրորդը՝ քաղաքապետարանի հետ պայմանագիր կնքող մեկ մասավոր օպերատորի հետ միասին եւ երրորդը՝ քաղաքապետարանի հետ պայմանագրեր կնքող մեկից ավելի օպերատորների հետ միասին։ Ընդհանուր գծերով սա էր այն մոտեցումը, որ պետք է կիրառվեր Երեւանի նոր տրանսպորտային ցանցի ներդրման ժամանակ։

Ի՞նչ է առաջարկում հիմա Հայկ Մարությանը։ Եթե կարճ՝ ապա այն, ինչ արդեն մշակվել եւ ներկայացվել էր հանրության դատին երկու տարի առաջ։ Նույն կրճատվող եւ ավտոբուսային դարձող 42 երթուղիներ, ինտեգրված սակագնային եւ տոմսային համակարգ, սպասարկման նույն տարբերակները՝ կամ համայնքի կողմից, կամ համայնք-մասնավոր պայմանագրով եւ այլն։ Բացառությամբ նրա, որ հիմա քաղաքապետարանն առաջարկում է 845 ավտոբուս եւ 101 տրոլեյբուս։ Եթե մի ամբողջ տարի քննարկել են որպեսզի այս փոփոխությունն անեն նախկին, արդեն պատրաստ նոր տրասպորտային ցանցի համար, ապա հիրավի, որ քաղաքապետարանում տիտաններ են աշխատում։ Ընդ որում, այս փոփոխության հեռահար նպատակն էլ կարելի է կանխատեսել՝ ավելի քիչ շարժակազմ ավելի քիչ ներդրումներ եւ ավելի քիչ ծախսեր շահագործելուց, որը սակայն, կարող է ռիսկային դարձնել ամբողջ ցանցի հաջող գործարկումը եւ դարձյալ շարժակազմի դեֆիցիտի եւ գերբեռնվածության երեւույթների բերել։ Կարող էինք ասել, որ սա Հայկ Մարությանի անձնական խնդիրն է, սակայն, ցավոք, դա նաեւ մեր խնդիրն է, քանզի արդեն տեսել ենք, թե «Սանիտեքի» հետ քաղաքապետարանի մղած «պատերազմների» պատճառով մենք ինչ աղբի մեջ ենք հայտնվել՝ բառիս բուն իմաստով։

Մեկ այլ հարց էլ է առաջանում՝ ինչո՞ւ է երկու տարի առաջ պատրաստ հասարակական տրանսպորտի նոր ցանցի ներդրումը, եւս մեկ տարի «մշակվել ու վերամշակվել» եւ գրեթե անփոփոխ մնալով նախատեսվում է ներդնել ոչ թե հիմա, այլ երկու տարի հետո։ Պատասխան չունեն բնականաբար քաղաքային իշխանությունները։

Մինչդեռ, այն, որ երկու տարի մենք դեռեւս ապրելու ենք այս տրանսպորտային ցանցով եւ այս երթեւեկությամբ։ Հիմա նա կոչ է անում երթուղիները սպասարկողներին փոխել իրենց շարժակազմը եւ նոր միկրոավտոբուսներ բերել։ Սակայն նա մոռանում է, որ 6-7 տարի առաջ, երբ սկսվել էր միկրովտոբուսների փոխարինումը ավտոբուսներով, երբ նոր ավտոբուսները Հանրապետության Հրապարակից հանդիսավորությամբ երթուղի էին դուրս գալիս եւ բազմաթիվ միկրոավտոբուսային երթուղիներ դարձել էին ավտոբուսային, տրանսպորտի սակագնի անփոփոխ մնալու պատճառով այդ գործընթացը դադարեց։ Նոր ավտոբուսներ այլեւս չներկրվեցին, իսկ եղած միկրոավտոբուսները մաշվում եւ ավելի ու ավելի վտանգավոր են դառնում։

Անցած տարիների ընթացքում մոտ 40 միկրոավտոբուսային եւ ավտոբուսային երթուղիներ դադարեցրել են իրենց գործունեությունը, քանի որ հակառակ Հայկ Մարությանի եւ նրա նմանների արտահայտած կարծիքին, որ 100 դրամով երթեւեկելը գերշահութաբեր է, իրականում այդ երթուղիների շահագործումը դարձել էր ոչ շահութաբեր։ Ոչ ոք գերշահութաբեր բիզնեսից չի հրաժարվի։ Այնպես որ, հուսալ, որ տրանսպորտային ընկերությունները նոր մեքենաներ կբերեն ներկայիս սակագնի պարագայում, առնվազն ծիծաղելի է։

Հիմա արդեն Հայկ Մարությանը հնարավոր է համարում տրասպորտի սակագնի բարձրացումը, թեեւ մեկ անգամ այդ մասին ասելուց հետո այլեւս չի կրկնում։ Ակնհայտ է, որ տրանսպորտային նոր ցանցի ներդրումը եւ նոր ավտոբուսների ու տրոլեյբուսների ներմուծումն ու շահագործումը պահաջելու են մեծ ներդրումներ, հետեւաբար եւ սակագնի փոփոխության հարց է առաջանալու։ Ի՞նչ տարբերակով եւ ի՞նչ ձեւերով, դա այլ հարց է, բայց որ նոր ցանցի գործարկման դեպքում այլեւս անհնար է լինելու պահպանել 100 դրամ համահարթեցված սակագինը, միանշանակ է։ Հենց այդ պատճառով էլ քաղաքային իշխանությունը հետաձգում է նոր ցանցի ներդրումը, ինչը այս իշխանությանը բնորոշ եւս մեկ կարեւոր գծերից է՝ անընդհատ փախչել պատասխանատվությունից եւ խուսափել անհրաժեշտ, բայց ոչ պոպուլյար որոշումներ ընդունելուց։ Թե երկու տարվա ընթացքում ինչքան կվատթարանա Երեւանի տրանսպորտի վիճակը, ոչ Հայկ Մարությանին, ոչ Նիկոլ Փաշինյանին չեն հետաքրքրում։ Նրանք հասարակական տրանսպորտով չեն երթեւեկում։ Մնում է միայն երեւանցիները սկսեն հասկանալ, թե ո՞րն է օր օրի վատթարացող տրանսպորտի ներկայիս վիճակի պատճառը, ովքե՞ր են դրա համար պատասխանատու եւ ինչո՞ւ են հետաձգում տրանսպորտային նոր ցանցի ներդրումը՝ իրենց ասելով եւս երկու տարով, իսկ իրականում՝ անհայտ ժամանակով։

Արա Մարտիրոսյան