Հրատապ քայլեր են անհրաժեշտ՝ համաճարակի ժամանակ Եվրոպայում բանտարկյալների իրավունքները պաշտպանելու համար. Panorama.am

Եվրոպայի խորհրդի մարդու իրավունքների հարցերով հանձնակատար Դունյա Միյատովիչը հանդես է եկել հայտարարությամբ՝ կոչ անելով Եվրոպայի խորհրդի անդամ պետություններին՝ պաշտպանել COVID-19 համաճարակի ընթացքում բանտում գտնվող բոլոր անձանց իրավունքներն ու առողջությունը, գրում է Panorama.am-ը:

Նշվում է, որ դատապարտյալները և կալանքի տակ գտնվող անձինք վիրուսային վարակների համար առավել խոցելի են, քանի որ  պահվում են բարձր ռիսկային միջավայրում. ընդհանուր առմամբ, կալանավայրերը հարմարեցված չեն լայնածավալ համաճարակների դիմակայելու համար, իսկ հիմնական պաշտպանական միջոցները, ինչպիսիք են սոցիալական հեռավորությունը և հիգիենայի կանոնները, չեն կարող պահպանվել այնքան հեշտությամբ, որքան դրսում՝ բանտարկյալներին ենթարկելով առողջության ավելի մեծ ռիսկերի:

Բացի այդ, եվրոպական շատ երկրներում համաճարակը տարածվում է ծանրաբեռնված բանտերի համատեքստում, ինչպես նաև ձերբակալվածների շրջանում վարակիչ և քրոնիկ հիվանդությունների ավելի բարձր ցուցանիշների պայմաններում, ինչպիսիք են տուբերկուլյոզը, շաքարախտը և ՄԻԱՎ-ը:

«Եվրոպայով մեկ արդեն իսկ հաղորդվել է մի քանի վարակների և COVID 19-ի հետ կապված բանտում մահվան դեպքերի մասին․ բանտերում լարվածությունը աճել է համաճարակի ճգնաժամի սկզբից ի վեր, ինչը հանգեցրել է բողոքի գործողությունների (երբեմն բռնի)՝ ի պատասխան այցերի կամ այլ գործողությունների սահմանափակումների:

Կալանավայրերում լայնամասշտաբ բռնկումները կանխելու համար մի քանի անդամ պետություններ նախաձեռնել են բանտարկյալների որոշ կատեգորիաների ազատում: Շատերն էլ հարմարեցնում են իրենց քրեական արդարադատության քաղաքականությունը` բանտային բնակչությունը տարբեր միջոցներով կրճատելու նպատակով, ներառյալ ժամանակավոր կամ վաղաժամկետ ազատումը և համաներումները, տնային կալանքը և դատավճռի մեղմացումը, հետաքննությունների և պատիժների կատարման կասեցում:

Ես խստորեն կոչ եմ անում անդամ բոլոր պետություններին՝ կիրառել կալանքի բոլոր հնարավոր այլընտրանքները՝ հնարավորության դեպքում և առանց խտրականության»,-ասում է ԵԽ մարդու իրավունքների հանձնակատարը։

Նշվում է, որ Մարդու իրավունքների համապատասխան ստանդարտների համաձայն, ինչպես նշված է Խոշտանգումների և անմարդկային կամ նվաստացնող վերաբերմունքի կամ պատժի կանխարգելման Եվրոպական Կոմիտեի COVID-19 սկզբունքների մասին հայտարարության մեջ, ազատությունից զրկելու այլընտրանքներից օգտվելը հրամայական է գերբնակեցվածության և առավել ևս արտակարգ իրավիճակների դեպքում:

Ասվում է, որ առանձնահատուկ ուշադրություն պետք է դարձնել այն կալանավորված անձանց, որոնք ունեն առողջական խնդիրներ՝ տարեցներ, որոնք հասարակության համար վտանգ չեն ներկայացնում, նրանք, ովքեր մեղադրվել կամ դատապարտվել են փոքր կամ ոչ բռնի հանցագործությունների համար:

«Բանտարկյալների թվի նվազումը ամբողջ Եվրոպայում անփոխարինելի է`սանիտարական կանոնակարգերի արդյունավետ կիրառումն ապահովելու, ինչպես նաև բանտային աշխատակիցների և ընդհանուր առմամբ քրեակատարողական համակարգի վրա աճող ճնշումը թեթևացնելու համար: Մինչդեռ, կալանքից ազատվածները, ովքեր աջակցության կարիք ունեն, պետք է համապատասխան մուտք ունենան շտապ օգնության և հիմնական ծառայություններ, ներառյալ առողջապահությունը:

Հստակորեն, այս համատեքստում, առավել ևս հրամայական է, որ այն անձինք, ներառյալ իրավապաշտպանները, ակտիվիստները և լրագրողները, որոնք, որոշ անդամ պետություններում, ձերբակալված են մարդու իրավունքների ստանդարտների խախտմամբ, անհապաղ և անվերապահորեն ազատ արձակվեն:

Կառավարությունները նաև պետք է ապահովեն, որ COVID-19 պանդեմիայի ժամանակ մարդու իրավունքների պաշտպանությունը բոլոր նրանց համար, ովքեր շարունակում են մնալ կալանքի տակ, պահվեն, մինչ հաշվի առնելով առավել խոցելի կալանավորված անձանց, հաշմանդամություն ունեցող անձանց, հղի կանանց և անչափահաս կալանավորների հատուկ կարիքները: Ձերբակալվածների նկատմամբ կիրառված ցանկացած սահմանափակում պետք է լինի ոչ խտրական, անհրաժեշտ, համաչափ, ժամանակավոր և թափանցիկ: Օրինակ, երբ ընտանեկան այցերի և արտաքին կապի այլ սահմանափակումների անհրաժեշտություն կա,  դրանք պարտադիր պետք է մեղմվեն այլընտրանքային ձևերով, ինչպիսիք են հեռախոսային կամ վիդեո հաղորդակցություններին ընդարձակ հասանելիությունը:

Խոշտանգումների և վատ վերաբերմունքի արգելքի բացարձակ բնույթը երբեք չպետք է վտանգի ենթարկվի բանտերում ձեռնարկված միջոցառումներով, ներառյալ առողջության համար մեկուսացման դեպքում: Պետք է ձեռնարկվեն բոլոր միջոցները ՝ բանտարկյալների և բանտերի աշխատողների կյանքի և առողջության իրավունքը պաշտպանելու համար՝ ԱՀԿ Եվրոպայի առաջարկություններին համապատասխան»,-ասվում է հայտարարության մեջ:

Նշվում է, որ IASC- ի միջանկյալ ուղեցույցով, բանտարկյալները պետք է շարունակեն օգտվել տեղեկատվության, իրավաբանական օգնության և բողոքների անկախ մեխանիզմներից:

«Կալանավայրերում կորոնավիրուսի բռնկման դեմ պայքարի մարտահրավերն արդյունավետորեն իրականացնելու համար անդամ պետությունները պետք է անհապաղ ընդունեն և իրականացնեն մարդկային և համապարփակ ճգնաժամային պլան, որն ապահովված է համարժեք մարդկային և ֆինանսական ռեսուրսներով, և որը բավարարում է բանտերը լքող անձանց կարիքները, նրանց, ովքեր մնում են կալանքի տակ ու նաև բանտի աշխատակիցների կարիքները»,-ասվում է հայտարարության մեջ, հավելելով, որ սա պետք է արվի խորհրդատվության և համագործակցության միջոցով՝ մարդու իրավունքների հարցերով համապատասխան շահագրգիռ կողմերի հետ միասին։