«Մարտի 1-ի գործը». վավերագրական ֆիլմ

Ռուսաստանաբնակ հայտնի հեռուստալրագրող Ռոման Բաբայանը Sputnik Արմենիայի հետ զրույցում պատմել է 2008 թվականի մարտի 1-ի իրադարձությունների մասին վավերագրական ֆիլմի ստեղծման մասին։

Հայկական «Հինգերորդ ալիքի» եթերում ցուցադրեցին Ռոման Բաբայանի «Մարտի 1-ի գործը» ֆիլմը։ Հեղինակը երկու սերիաներում ներկայացրել է 2008 թվականի նախագահական ընտրություններին հետևած իրադարձություների տեսախրոնիկան ու մասնակիցների հիշողությունները։

«Ամեն ինչ սպոնտան ստացվեց։ Ընկերների հետ հիշում էինք 1996-ի նախագահական ընտրությունները, 2008-ի իրադարձությունները։ Այն ժամանակ գործուղման մեջ էի Հայաստանում, լուսաբանում էի այդ իրադարձությունները։ Մեզ հետաքրքիր էր, թե  որքանով կհամընկնի այն ժամանակվա իրադարձությունների շուրջ ունեցած մեր պատկերը այն ամենի հետ, ինչ հիմա են ներկայացնում», - ասել է Բաբայանը։

Քանի որ Բաբայանն արդեն լրատվականում չի աշխատում ու տեղեկատվական ռեպորտաժներ չի նկարահանում, որոշվեց, որ վավերագրական ֆիլմն ամենաօպտիմալը կլինի։

Միաժամանակ կասկածներ են եղել, կստացվի արդյո՞ք ֆիլմը, հաշվի առնելով վերջերս մարտի 1-ի գործի հետաքննության վերականգնումը։ Դա վերաբերում է ՀՔԾ-ի ու փաստաբանների հայտարարություններին, պաշտպանության նախկին նախարարի Միքայել Հարությունյանին հանձնելու Երևանի պահանջներին, Ռուսաստանի պատասխան հայտարարությանը և այլն։

«Գրեթե ամեն օր ինֆորմացիոն նոր միտումներ են ի հայտ գալիս։ Մենք կարող էինք պարզապես չհասցնել իրադարձությունների հետևից», - պատմել է Բաբայանը։

Դժվար աշխատանք էր սպասվում, քանի որ շատ ժամանակ էր անցել, կասկածներ կային՝ արդյո՞ք հնարավոր է գտնել բոլոր մասնակիցներին։ Նրանք տարբեր  հանգամանքների բերումով կարող էին չցանկանալ մասնակցել նախագծին։ Բայց որոշեցինք փորձել։

Բաբայանը նշել է որ բազմիցս փորձել է հարցազրույց ունենալ նաև Նիկոլ Փաշինյանի հետ, սակայն նա կապի դուրս չեկավ։ Երկու ամիս նա նամակագրություն է վարել Փաշինյանի մամուլի քարտուղար Արման Եղոյանի հետ, սակայն հանդիպման հնարավորություն այդպես էլ չի ընձեռվել։ «Պատճառաբանում էին զբաղվածությամբ։ Երևի հենց այդպես էր», - ասել է Բաբայանը։

«Մի քանի անգամ հուսադրող խոսքերից հետո նկարահանող խումբը Երևան է եկել։ Բայց վերջիվերջո մեզ ասացին, որ «չի ստացվի, վարչապետը զբաղված է»։

Բաբայանը նշել է, որ աշխատանքի ընթացքում շատերը հրաժարվում էին հարցազրույց տալ։

Կապի դուրս չեկան նաև իրադարձությունների այլ առանցքային մասնակիցներ՝ ՀՀ առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանն ու Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Գարեգին Երկրորդը։

«Հայ ազգային կոնգրես» կուսակցությունից փոխանցեցին Տեր-Պետրոսյանի խոսքերն այն մասին, որ նա չի պատրաստվում Քոչարյանի հետ մեկ ֆիլմում նկարահանվել։ 1996 թվականին Տեր-Պետրոսյանը գրեթե բառ առ բառ ասել էր, որ չի պատրաստվում Վազգեն Մանուկյանի հետ նույն ռեպորտաժում նկարահանվել», - նշել է Բաբայանը։

Մարդիկ կային, որ պատրաստ էին խոսել, բայց ոչ տեսախցիկի դիմաց։ Ասում էին, որ վախենում են, որ Հայաստանում կալանավորումներ են ու իրենք չեն ուզում «իրենց կրակը գցել»։

Ֆիլմի նկարահանումները սկսելիս Բաբայանը չէր մտածել, թե հայկական ալիքներից որ մեկով է այն ցուցադրվելու։ Այդ հարցը մի կողմ էին թողել։ Արդյունքում ֆիլմով հետաքրքրվեց «Հինգերորդ ալիքը» (նախկին «Արարատ»)։

Ֆիլմի սցենարը հեղինակել են Ռոման Բաբայանն ու Անտոն Գրիշինը, պրոդյուսերն էր երջանկահիշատակ Արթուր Ապրեսովը: