Եթե ցանկանում ենք զարգանալ, պետք է առաջին հերթին ռուսական շուկայում մրցունակ լինենք. Ռոբերտ Քոչարյան

ԼՂՀ առաջին և ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը բացառիկ հարցազրույց է տվել ռուսական РБК հեռուստաալիքին: Լրագրողը հարցրել և ստացել է Հայաստանի երկրորդ նախագահի տեսակետները քաղաքականություն վերադարձի, «թավշյա հեղափոխության» պատճառների, Բելառուսում իրավիճակի, Ադրբեջանի հետ հակամարտության, Արցախի խնդրի կարգավորման, Սերժ Սարգսյանի, Հայաստանի տնտեսության ու առաջիկա ծրագրերի մասին:

Նախկին նախագահը խոսել է նաև հայ-ռուսական հարաբերությունների և դրանց զարգացման մասին:

- Իսկ Հայաստանի տնտեսությունը կարո՞ղ է գոյություն ունենալ առանց Ռուսաստանի տնտեսության:

-Անվտանգ զգալ իրեն չի կարող, զարգանալը՝ նույնպես բավականին խնդրահարույց կլինի: Ուստի պետք է հստակ տարանջատել «գոյություն ունենալու» երկու իմաստները:  Ինչ վերաբերվում է Ռուսաստանի հետ հարաբերություններին, ապա դա առանձին թեմա է: Կարծում եմ՝ այն կարելի է քննարկել ավելի լայն համատեքստում, քանի որ այն, ինչ Դուք ասում եք, ակնհայտ  է, բավական է միայն հաշվարկնել անել. կա ռուսական շուկա և կա հայկական: Կարելի՞ է արդյոք նման շուկա ունենալով լինել ինքնաբավ: Իհարկե, դա անհեթեթություն է, հնարավոր չէ:  Եվ ռուսական շուկա մուտք գործելը կարևոր էր տնտեսության շատ ոլորտների համար: Եթե մենք ցանկանում ենք զարգանալ, ապա պետք է անենք ամեն բան առաջին հերթին ռուսական շուկայում մրցունակ լինելու համար:  Եվրոպական շուկայում հայտնվելը շատ բարդ է, այնտեղ այնքան շատ են պրոտեկցիոնիստական սահմանափակումները. յուրաքանչյուրի հաղթահարման համար տարիներ տևող բանակցություններ են հարկավոր, ես անցել եմ այդ ամենի միջով և գիտեմ, որ դա բավականին բարդ է:

- Այնտեղ նաև չեն սպասում Հայաստանին, այո՞:

-Չեմ կարծում, որ ինչ-որ մեկը ինչ-որ մեկին ինչ-որ տեղ սպասում է նրա ապրանքի հետ միասին:  Նորմալ տրամաբանության համաձայն՝ բոլորը ցանկանում են լինել ինչ-որ մեկի մոտ իրենց ապրանքի հետ մեկտեղ:

-Գիտեք՝ վերջերս մի լուր տարածվեց: Բոլորը լավ հիշոմ են լատվիական Dzintars ապրանքանիշի կոսմետիկան, իսկ այսօր գործարանը փակվել է:

-Իհարկե կփակվեր, կար շուկա, որը փակվեց, այնտեղ նրանք լավագույնն էին: Ներկայումս նրանք մրցում են ֆրանսիական, շվեյցարական կոսմետիկայի հետ, դա շատ բարդ է: Ի դեպ, նույն այդ Բալթյան երկրներում արդյունաբերական ներուժի մի մասն ուղղակի դադարեց գոյություն ունենալ. հսկայական թվով մարդիկ աշխատում են տարբեր երկրներում՝ Բրիտանիայում, Գերմանիայում և այլն: Այդպիսին է այսօր աշխարհը:

Գիտեք՝ ներկայումս ինձ անհագստացնում է այն, որ հայ-ռուսական հարաբերություններն ընկալվում են որպես անփոփոխ կոնստանտ, որը լինելու է մշտապես այդպիսին: Ես համամիտ չեմ, քանի որ ցանկացած հարաբերություններ պահպանելու ուղղությամբ հարկավոր է ջանքեր գործադրել, հարկավոր է էներգիա, ժամանակ, էմոցիաների ներդնոմ:  Նկատի ունեմ, որ այդ հարաբերությունները, ճիշտ է, դառնում են մեր գրականության, արվեստի մասը, ուստի երկար են պահպանվում՝ ներթափանցելով մշակութային կյանք, և իներցիան այստեղ մեծ է, սակայն դա չի նշանակում, որ դրանց ուղղությամբ հարկավոր չէ աշխատել, հակառակ դեպքում մեկ-երկու սերունդ փոխելուց  հետո կպարզվի, որ այդ ամենը մնացել է միայն մշակույթում:

-Մենք տեսնում ենք դա Վրաստանի օրինակով. երիտասարդությունն այնտեղ չի խոսում ռուսերեն:

-Անկասկած, ուստի «ժողովուրդների բարեկամություն» կարգախոսը, իհարկե, գեղեցիկ է, սակայն՝ փուչ, այն հավերժ չէ, հարկավոր է էներգիա ներդնել այդ հարաբերությունները սնելու համար: Այն, ինչ կատարվում է այսօր Հայաստանում, ինձ անհանգստացնում է, քանի որ արվում է ճիշտ հակառակը:

- Ինչպե՞ս է դա արտահայտվում:

- Հայաստանի «սորոսացման» մեջ, դա իմ տերմինն է: Հարցը Սորոսի մեջ չէ, սակայն փաստացի ես տենում եմ՝ ինչ է կատարվում. երիտասարդությանը սնում են արժեքներով, որոնցից հանվում է մեր ինքնության հիմքը հանդիսացող բաղադրիչը՝ ընտանիք, հավատք և այլն: Դեմոնիզացվում են որոշ երկրներ: Եվ, եթե այս ամենը նախկինում արվում էր որոշ մարգինալ ոչ կառավարական կազմակերպությունների մակարդակով, ապա այժմ այդ բոլոր անձինք իշխանության ղեկին են գտնվում:

- Սակայն նման կազմակերպություններ եղել են նաև Ձեր կառավարման տարիներին:

- Դրանք մարգինալ էին, ոչ ոք դրանց մասին չգիտեր:

- Իսկ ինչո՞ւ դրանք չփակվեցին այդ դեպքում:

- Գիտեք՝ ես անձամբ անգամ չեմ իմացել, որ ՀՀ-ում գործում է Սորոսի գրասենյակը, որքան գիտեմ՝ գրաենյակ անգամ չի եղել.  տանից էին աշխատում: Եվ նրանք չէին ազդում գործընթացների վրա, և ես զարմացա, թե ինչպես են վերջին տարիների ընթացքում նրանք այդպես ամրապնդել իրենց դիրքերը: Ինձ համար դա մինչ օրս հանելուկ է:

- Այսինքն, Ձեր կարծիքով, ներկայումս հայ-ռուսական բարեկամական, եղբայրական հարաբերությունները վտանգվա՞ծ են:

-Դրանք ենթարկվում են քայքայման: Ամեն օր հարկավոր է աշխատել դարերի ընթացքում ձեռքբերածը չկորցնելու համար: Հատկապես հաշվի առնելով մեր հարաբերությունները Թուրքիայի հետ, որոշ տարածաշրշրջանային խնդիրներ, Ռուսաստանի դերը Հայաստանի համար էքզիստենցիալ սպառնալիքների զսպման հարցում…

-Իսկ ի՞նչ պետք է անի Ռուսաստանը: Ես հիմա կփորձեմ ինձ պատկերացնել երիտասարդ հայ պատանու դերում, ով կարծում է, որ ԱՄՆ-ը միշտ պատրաստ է գումար տալ, հանդես է գալիս ժողովրդավարության, խոսքի ազատության օգտին, դեմ է կոռուպցիային, կյանքն այնտեղ հրաշալի է, և ի՞նչ է կարող է դրան հակադրել Ռուսաստանը: Չէ՞ որ, Ռուսաստանի մասին պատկերացնումներն այլն են. այնտեղ առկա է կոռուպցիա, մարդիկ ապրում են «նավթային ասեղի» վրա, իշխանությունը երկար ժամանակ է չի փոխվում, հետևաբար այդ երիտասարդը հավանաբար կնայի ԱՄՆ-ի կողմը…

-Եթե այդ նույն հայ երիտասարդը հիացմունքով խոսում է Սինգապուրի մասին, որտեղ իշխանությունը չէր փոխվում մոտ 30 տարի, ապա փոխանցվել  էր հորից որդուն, ապա ի հայտ է գալիս հարց ՝ ինչո՞ւ: Այնպես որ, հարցը կայանում է դրանում, թե ինչպիսի քարոզչական ճնշման տակ ես գտնվում:

- Հենց դա էլ նկատի ունեմ, որ հասարակ հայերը պետք է հասկանան՝ ինչու պետք է նայեն Ռուսաստանի կողմը: Եվ այդ հարցում ես գուցե նախատում եմ իմ երկրին, թե ինչո՞ւ նա չի աշխատում այդ ուղղությամբ:

-Հարկավոր է սկսել տիրապետել փափուկ ուժի կիրառման մեխանիզմներին: Դա ակնհայտ է. Ռուսաստանում մշակված չէ իր շահերն առաջ տանելու համակարգը:  Ցանկացած երկիր ձգտում է բարեկամական հարաբերություններ ունենալ իր սահմաններին մոտ գտնվող երկրների հետ, դա նորմալ է: Եվ որքան մեծ է երկիրը, այնքան շատ են սահմանները, հետևաբար՝ երկրները, որոնց հետ հարկավոր է աշխատել:

- Եվ կզարգանան և՛տնտեսությունը, և՛ մշակույթը, և՛ իրացման շուկա կհայտնվի…

- Անկասկած: Ինչո՞ւ է ինձ ավելի շատ անհանգստացնում այն, ինչ կատարվում է Հայաստանում, քան Ռուսասանում: Բանն այն է, որ Ռուսաստանում, որքան ես տեսնում եմ, պետականութունը հանդիսանում է ռուսական ինքնության հզոր մասը, դա արտացոլվում է երկրի պատմության, մշակույթի, երաժշտության, ամեն ինչի մեջ:  Հայաստնում իրավիճակն այլ է: Մենք չունենք երկար պետականության պատմություն: Քանի տարի է արդեն՝ Արևմուտքը փորձում է խաթարել ռուսական ինքնությունը, սակայն չի ստացվում և չի էլ ստացվի, քանի որ ձեր մեջ այդ ամենը շատ խորն է նստած: Մենք այդ առումով շատ ավելի խոցելի ենք:  Ներկայումս Հայաստանում ուսումնական ծրագրերց հանվում է այս ամենը, սորոսական թիմն իր գաղափարնելով հայտնվել է կրթական հաստատությունների կառավարող կազմերում և մոտ  5-10 տարի  հետո դժվարանում եմ պատկերացնել՝ ինչպիսին կլինի միջին վիճակագրական հայը:

Ամբողջական հարցազրույցը՝ այստեղ։