Սամվել Ալեքսանյա՞նն է բյուջեին պարտք, թե՞ հակառակը․ «168 Ժամ»

«168 Ժամ»-ը գրում է․ Պետեկամուտների կոմիտեն վերջապես հրապարակեց այս տարվա առաջին եռամսյակի խոշոր հարկատուների ցանկը։ Ցանկում ընդգրկված կազմակերպությունների վճարներն ավելացել են։ Սակայն այնպես չէ, որ դրանից, հարկային մուտքերի հետ կապված՝ տարօրինակությունները պակասել են։

Առաջին եռամսյակում, ըստ Պետեկամուտների կոմիտեի հրապարակման, 1000 խոշոր հարկատուները վճարել են ընդհանուր առմամբ 212,2 մլրդ դրամի հարկ։ Այն 33,6 միլիարդով ավելի է նախորդ տարվանից։ Աճը հասնում է գրեթե 19 տոկոսի, ինչն անխոս բարձր, նույնիսկ ռեկորդային ցուցանիշ է։

Թե ընդամենը 6,5 տոկոս տնտեսական ակտիվության պայմաններում ինչպե՞ս է հաջողվել նման բարձր աճ ապահովել, հավանաբար պետք է հարցնել ՊԵԿ-ին։ Եթե դա իսկապես ստվերի կրճատման հաշվին է, անշուշտ, ողջունելի է։ Բայց եթե հարկային մարմինները դրան հասել են հայտնի ու անհայտ եղանակներով, ապա միայն պետք է մտահոգվել։ Հատկապես որ, այդպես մտածելու համար որոշակի հիմքեր կան։ Վերջին շրջանում Պետեկամուտների կոմիտեի հրապարակումներում ավելի հաճախ են տեղ գտնում բացասական նշանով մուտքերը։ Մինչև հիմա խոշոր հարկատուների ցանկում այդպիսի բան չէր հանդիպել։ Բայց հիմա արդեն հանդիպում է։

Ասենք` ինչպե՞ս հասկանալ, որ «Տրանսգազ» ընկերության շահութահարկի վճարն առաջին եռամսյակում կազմել է -22,9 մլն դրամ։ Կամ՝ ինչպե՞ս է լինում, որ նոր իշխանությունների հետ սերտ հարաբերություններ հաստատած, այլևս նախկին օլիգարխ Սամվել Ալեքսանյանին պատկանող «Սիթի» ընկերությունը եկամտային հարկի գծով առաջին եռամսյակում կատարել է -986 մլն դրամի պարտավորություն։ Հիմա սա ի՞նչ է նշանակում` Ս.Ալեքսանյա՞նն է բյուջեին պարտք մնացել, թե՞ հակառակը։

Իհարկե, խոշորների ցանկում դա այս գործարարի հետ կապված միակ հետաքրքիր դրվագը չէ։

Այսպես, անցած տարվա առաջին եռամսյակում ավելի քան 3,3 մլրդ դրամի հարկային պարտավորություն կատարած Ս.Ալեքսանյանին պատկանող «Ալեքս Հոլդինգն» այս տարվա նույն ժամանակահատվածում պետական բյուջե է վճարել ընդամենը 132,4 մլն դրամ։ Այլ կերպ ասած` 25 անգամ ավելի քիչ։ Առաջին հայացքից՝ գուցե զարմանալի է, բայց այդպես է։

Այդպես է, որովհետև նոր Հայաստանում գործարարը որոշել է հարկերի վճարումը ներկայացնել նորովի` ոչ թե մեկ, այլ մի քանի կազմակերպության անվամբ։ Որ Ս.Ալեքսանյանը նախկինում էլ հաճախ էր իր տնտեսական գործունեությունն անընդհատ մեկ կազմակերպությունից տեղափոխում մեկ այլ, նորություն չէ։ Հասկանալի է, որ դա ինքնանպատակ չէ։

Արդեն կարծես փոխարինող է պատրաստվում նաև «Ալեք Հոլդինգի» համար։ Իշխանափոխությունից անմիջապես հետո գործարարը գրանցեց նոր ընկերություն` «Ալեքս Էնդ Հոլդինգ», որը գնալով ընդլայնում է գործունեությունը։

Աշխատելով ընդամենը մի քանի ամիս, անցած տարի այն վճարեց 2,8 մլրդ դրամի հարկ` հիմնական մասը՝ տարեվերջին. չորրորդ եռամսյակում ընկերության կողմից կատարված հարկային պարտավորությունները կազմեցին շուրջ 2,2 մլրդ դրամ։

Ընկերությունն ակտիվորեն աշխատանքի է անցել նաև այս տարվա սկզբին։ Առաջին եռամսյակում «Ալեքս Էնդ Հոլդինգը» պետական բյուջե է վճարել 1 մլրդ 332 մլն դրամ, որից ավելի քան 1,2 միլիարդը՝ մաքսային գծով։ Սա նշանակում է, որ այն գործել է ներմուծումների ոլորտում։  Ի դեպ, վճարված 1,3 միլիարդից ընդամենը 5,7 մլն դրամն է եղել շահութահարկի գծով։

Գործարարի մեկ այլ ընկերություն` «Սիթին», կատարել է 1 մլրդ 339 մլն դրամի պարտավորություն։ Քանի որ անցած տարի սիթիների վճարած հարկերն ընդգրկված են եղել «Ալեքս Հոլդինգի» վճարների մեջ, հիմա հնարավոր չէ ասել, դրանք ավելացե՞լ են, թե՞ պակասել։ Նույնը նաև մյուս ընկերությունների մասով է։ Բացառություն է, թերևս, «Ալեքս տեքստիլը», որը, ինչպես անցած, այնպես էլ այս տարի հանդես է եկել առանձին։ Այն կատարել է 326 մլն դրամի պարտավորություն, ինչը գրեթե 2,4 անգամ ավելի է նախորդ տարվանից։

Քանի որ խոսեցինք խոշոր հարկատուների ցանկի հայտնի գործարարներից մեկից` անդրադառնանք ևս մի քանի հայտնիների վճարած հարկերին։

Վերջին շրջանում իշխանության թիրախում հայտնված «Արարատցեմենտն» առաջին եռամսյակում պետական բյուջե է վճարել 374 մլն դրամ, ինչը 124 միլիոնով ավելացել է։ Գագիկ Ծառուկյանին պատկանող մեկ այլ ընկերություն` «Օնիրա Քլաբը», կատարել է 1 մլրդ 232 մլն դրամի պարտավորություն։ Այն 53 միլիոնով ավելի է նախորդ տարվանից։ Աճն ակնհայտ է հատկապես «Մուլտի-Լեոնի» և «Մուլտի գազի» դեպքում։ Տարեսկզբի երեք ամիսներին առաջինը կատարել է՝ ավելի քան 259 մլն դրամի, երկրորդը` 210 մլն դրամի պարտավորություն։ «Մուլտի-Լեոնի» վճարներն ավելացել են՝ 2,9, «Մուլտի գազինը»` 3,6 անգամ։

Վճարած հարկերով կտրուկ առաջադիմել են հատկապես «Գրանդ Հոլդինգի» սեփականատերերը։ «Գրանդ Տոբակոն» անցած տարվա 8 միլիարդի դիմաց՝ առաջին եռամսյակում վճարել է ավելի քան 12,8 մլրդ դրամ։ Այսինքն` ընկերության հարկերը շուրջ 60 տոկոսով ավելացել են։ Անցած տարվա 2 մլրդ դրամի դիմաց՝ «Ինտերնեյշնլ Մասիս Տաբակը» բյուջե փոխանցած հարկերը հասցրել է 3,9 մլրդ դրամի, ինչը գրեթե կրկնակի ավելի է։

Թե ինչո՞վ է պայմանավորված եղել ծխախոտի արտադրության ոլորտում գործող այս ընկերությունների կողմից կատարված հարկային պարտավորությունների նման բարձր ակտիվությունը, հայտնի չէ։ Ուղղակի արձանագրենք, որ պաշտոնական տվյալներով՝ այս տարվա առաջին եռամսյակում Հայատանում ծխախոտային  արտադրատեսակների արտադրությունն ավելացել է 10 տոկոսով, իսկ սիգարետներինը մնացել է նույնը, այսինքն` աճ չի գրանցվել։

Խոշորների ցանկում նկատելի է հեռահաղորդակցության ոլորտի ընկերությունների կողմից վճարված հարկերի կրճատման միտումը։ Առանձին ընկերությունների դեպքում դա բավական կտրուկ է արտահայտվել։

Անցած տարվա 1,6 մլրդ դրամի դիմաց՝ այս տարվա առաջին եռամսյակում «ՄՏՍ Հայաստանի» կատարած պարտավորությունները կազմել են ընդամենը 199 մլն դրամ։ Այսինքն` 8 անգամ նվազել են։ «Վենո Արմենիան» բյուջե է փոխանցել 518 մլն դրամ, ինչը 2,5 անգամ պակաս է նախորդ տարվանից։

Այս ոլորտում վճարած հարկերով առաջատարը «Յուքոմ» ընկերությունն է. կատարվել է ավելի քան 1,9 մլրդ դրամի պարտավորություն։ Թեև «Յուքոմի» դեպքում ևս վճարված հարկերը նվազել են։ Անցած տարվա առաջին եռամսյակում դրանք կազմել էին շուրջ 2,5 մլրդ դրամ։

Բենզինի և դիզելային վառելանյութի ներմուծման և իրացման ոլորտում, ի տարբերություն «ՍիՓիԷս Օիլ Քորփորեյշնի», որի վճարած հարկերը նվազել են, 1,1 մլրդ դրամով ավելացել են «Ֆլեշ» ընկերության փոխանցումները։ Այս շուկայում կտրուկ առաջադիմել է հատկապես «Մաքս Պետրոլը», որ նախորդ տարվա 292 մլն դրամի դիմաց՝ այս տարի վճարել է գրեթե 2,6 մլրդ դրամի հարկ։ Փոխարենը` «Ռոսնեֆտ Արմենիան» կատարել է ընդամենը 199 մլն դրամի պարտավորություն, ինչը 155 միլիոնով պակաս է եղել անցած տարվանից։

Ինչպես նախորդ, այնպես էլ այս տարի խոշորների ցանկի առաջատարը «Գազպրոմ Արմենիան» է, թեև վերջինս մի փոքր նույնիսկ նվազեցրել է վճարած հարկերը։ Բացասական տարբերությունն ավելի մեծ է «Տրանսգազի» դեպքում` անցած տարվա 1,9 միլիարդի դիմաց՝ 1,7 մլրդ դրամ։

Եվս մեկ կարևոր փաստ. չնայած խոշոր հարկատուների վճարներն այս տարի ավելացել են գրեթե 19 տոկոսով, այնուհանդերձ, շահութահարկի գծով փոփոխություն գրեթե չի եղել։ Այս հարկատեսակի գծով 1000 հարկատուների վճարները կազմել են 22,9 մլրդ դրամ՝ նախորդ տարվա 22,4 միլիարդի դիմաց»։