Երբ ամեն ինչ վերածվում է... չարեփոխման. «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է․ Յուրաքանչյուր ոլորտում՝ հատկապես կրթության բնագավառում բարեփոխումներն ու փոփոխությունները բնականոն երևույթներ են դառնում, իսկ որոշ դեպքերում՝ նույնիսկ անհրաժեշտ՝ հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ ժամանակակից աշխարհը զարգանում է մեծ արագությամբ և պետք է դիմանալ այդ տեմպին։ Բնական է, որ ժամանակ առ ժամանակ կրթության ոլորտում նորամուծությունների ու փոփոխությունների անհրաժեշտություն է առաջանում։ Սակայն այլ հարց է իրական բարեփոխումը, այլ հարց է այն, որ Հայաստանի ներկայիս իշխանությունները բարեփոխումների անվան տակ ինչին դիպչում են, քանդվում է, այդ թվում՝ կրթության ոլորտում։ Օրինակ՝ բազմաթիվ փորձագետներ համոզված են, որ բուհերի միավորման գաղափարն ինքնին վատը չէ, սակայն այլ հարց է, թե ինչպես է այն իրականացվում և ինչ տրամաբանության համատեքստում։

Օրերս պարզվեց, որ մասնավորաբար միավորվելու են Հայկական պետական մանկավարժական համալսարանը, Բրյուսովի անվան պետական համալսարանը և Հայաստանի ֆիզիկական կուլտուրայի և սպորտի պետական ինստիտուտը։ Բայց այդպես էլ պարզ չդարձավ, թե ինչ հիմքով, ինչ տրամաբանությամբ է իրականացվելու այդ միավորումը։ ԿԳՄՍ նախարար Վահրամ Դումանյանը, անդրադառնալով այս թեմային, ընդամենը նշել էր, թե բովանդակային առումով ոչինչ չի փոխվի, բայց 3 ռեկտորներից արդյունքում կմնա մեկ ռեկտոր: Շատ բնորոշ է, չէ՞, այս իշխանությունների համար: Բովանդակություն չկա, բայց շոու կա: Ինչպես ասվում է, կարևորը շարժն է: Այս նախաձեռնության մասին խոսելիս մեզ հետ զրույցում ոլորտի փորձագետներից մեկը նշել էր, թե սա ինչ-որ իմաստով հիշեցնում է ժողովրդական այն խոսքը, թե՝ «Մի հիմար քարը գցեց ջրհորը, հարյուր խելոք չեն կարողանում հանել»։

Գնալով ավելի է ամրապնդվում այն տպավորությունը, որ այս իշխանության ներկայացուցիչները քնումզարթնում են, ու ինչ մտքներով անցնում է, կամ ինչ երազում տեսնում են, որոշում են «արագի մեջ» իրականացնել։ Առանց քննարկումների, հիմնականում գաղտագողի: Որպես կանոն՝ այդ բոլոր նախաձեռնությունները չմտածված են, չքննարկված, անտրամաբանական։ Օրինակ՝ հազարավոր ուսանողների ճակատագիր որոշող նախագիծ են առաջ քաշում, որը երբևէ չեն քննարկել ուսանողների, ուսանողական կազմակերպություննների, պրոֆեսորադասախոսական անձնակազմի և կրթության փորձագետների հետ։ Պատասխանատուները հայտարարում են, թե ինչ-որ նախագիծ պետք է լինի, որ հետո դրա շուրջ քննարկումը տեղի ունենա։ Իրականում դա անհեթեթություն է, այդ իսկ պատճառով փնթի ու կիսագրագետ նախաձեռնությունների կյանքի կոչման ճանապարհին հաճախ հանդիպում են դիմադրության։

Իրականում պարզապես պետք է գաղափարը նախապես համապատասխան բուհերի հետ երկարատև բովանդակային քննարկել, ինչը հնարավորություն կտա նախ հասկանալ առկա խնդիրները, ապա առաջարկություններ ստանալ և պատկերացում կազմել, թե ինչ մեխանիզմներով է փոփոխությունը տեղի ունենալու։ Հիմա էլ այնպիսի վիճակ են ստեղծել, որ առնվազն մեկ բուհի մոտ 4500-ի հասնող ուսանողությունը, ինչպես նաև դասախոսները դասադուլներ ու բողոքի ակցիաներ են անում։ Եվ նույնիսկ այս պայմաններում հնչող հարցերին ԿԳՄՍ նախարարությունից սպառիչ, խելամիտ, տրամաբանական պատասխաններ չեն տրվում։

Օրինակ՝ որևէ կերպ չի պարզաբանվում ուսանողների կրթության ընտրության իրավունքի հարցը։ Օրինակ՝ որոշ ուսանողներ ընտրել են Բրյուսովի անվան պետական համալսարանը, մյուսները՝ Հայկական պետական մանկավարժական համալսարանը, իսկ այլ ուսանողներ էլ՝ այլ բուհեր։ Եթե ցանկանային, կդիմեին այլ բուհ, ուրեմն նրանք կատարել են իրենց ընտրությունը, ընդունվել են այդ բուհեր: Հիմա, եթե ներկա պահին բուհերը միավորում են, ստացվում է, որ նրանց կրթության ընտրության իրավունքը խախտվում է։ Փաստորեն, արդեն իսկ ընդունված և սովորող ուսանողներն ավարտելու են բացարձակ այլ բուհ՝ անկախ իրենց ընտրությունից ու ցանկությունից։ Բացի այդ, դեռ հարցական է, թե կոնկրետ որ բուհի մասնագիտական ուղղվածությունն է գերակա լինելու և դա ինչ սկզբունքով է որոշվելու։

Եթե մասնագիտական հիմքի վրա են Բրյուսովի անվան պետական համալսարանը և Հայկական պետական մանկավարժական համալսարանը միավորում, ապա հարց է ծագում, թե ԵՊՀ-ի ռոմանագերմանական ֆակուլտետը, օրինակ՝ մնալո՞ւ է, թե՞ չի մնալու։ Չէ՞ որ այդ ֆակուլտետը ևս լեզվաբաններ, թարգմանիչներ և օտար լեզվի մասնագետներ է պատրաստում։ Այնինչ, պետք էր նախօրոք քննարկել, հասկանալ, թե ինչ քայլերի հաջորդականությամբ է իրականացվելու փոփոխությունը, օրինակ՝ հայտարարել, որ փոփոխությունը վերաբերելու է միայն նոր ընդունվողներին, իսկ արդեն ընդունվածները շարունակելու են սովորել իրենց բուհերում։ Այսինքն, փոփոխության ժամանակահատված սահմանել 3-4 տարին: Կրթական համակարգում հապճեպ փոփոխություններից կրթական գործընթացը չի բարելավվում, այլ ընդհակառակը՝ կրթական համակարգը սկսում է ճաքեր տալ և քանդվել։

Չնայած, այդ կարծիքն էլ կա, որ այս իշխանությունների նպատակը հենց դա է: Մյուս կողմից՝ պետք է հաշվի առնել, որ բուհերի խոշորացման արդյունքում նվազագույնի է հասցվում մրցակցությունը։ Կրթության ոլորտի պատասխանատուները հայտարարում են, թե հայկական բուհերի համար փորձում են լուծել միջազգային մրցունակություն ապահովելու խնդիրը։ Վատ բան չեն ասում, բայց հերթական մանիպուլ յացիան են անում: Բանն այն է, որ միջազգայնորեն մրցունակ լինելու համար նախ ներքին մրցակցայնությունը պետք է ապահովել։ Հակառակ դեպքում, ի՞նչ իմաստ ուներ տարբեր բուհեր ունենալ, բոլորը կարելի էր միավորել մեկ բուհի մեջ, և ընդամենը մեկ ռեկտոր կլիներ, բնականաբար՝ քպական։

Ի վերջո, հատկապես այն երկրներն են բարձր կրթական որակ ապահովում, որտեղ բուհերի միջև լուրջ մրցակցություն է ընթանում որակային և գիտական առավելության հասնելու և իմիջ ձեռք բերելու համար։ Իսկ բազմաթիվ բուհեր հենվում են նաև իրենց յուրահատուկ արժեքային համակարգի վրա, որով էլ առանձնանում են մյուս կրթօջախներից։ Այլ բազմաթիվ հարցեր ևս կան, որոնց պատասխաններ տրված չեն, բայց իշխանությունները սիրողական մակարդակով, իրավիճակին ու համակարգի առանձնահատկություններին բացարձակապես չտիրապետելով, իրենց ամենագետի տեղ են դրել ու ինչ անհեթեթություններ մտքներով անցնում է, փորձում են իրականություն դարձնել։

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում