Ինչպե՞ս են լեգիտիմացվում Ադրբեջանի հավակնությունները․ «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է․ Պատերազմից ու հրադադարի մասին հայտարարությունից արդեն մեկ տարի է անցել, իսկ Արցախյան հիմնահարցի շուրջ դիրքային պայքարը շարունակվում է։ Ադրբեջանը փորձում է խնդիրն ամբողջությամբ տեղափոխել Հայաստան-Ադրբեջան երկկողմ հարաբերությունների դաշտ։ Դրա համար էլ ադրբեջանական ռազմաքաղաքական ղեկավարության ներկայացուցիչները խաղաղության պայմանագիր կնքելու կոչեր են ուղղում Հայաստանին։ Իսկ իրենց պատկերացրած հաշտության պայմանագրի բովանդակությունը պարզ է՝ Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության ճանաչում։ Միևնույն ժամանակ, Հայաստանին զիջումներ պարտադրելու համար Ադրբեջանի զինված ուժերի ներկայացուցիչները ոչ միայն ներխուժել են Հայաստանի սուվերեն տարածք, այլև տեղաշարժի խոչընդոտներ են ստեղծում ՀՀ քաղաքացիների համար։

Խոսքը մասնավորապես վերաբերում է Գորիս-Կապան ճանապարհի 21 կմ-անոց հատվածին, որն ադրբեջանցիները զավթել են Սյունիքում ու Գեղարքունիքում ՀՀ տարածք ներխուժելուն զուգահեռ։ Դեռևս այս տարվա ամռանը ադրբեջանցիները փակեցին Կապան-Գորիս ճանապարհի Կարմրաքար-Շուռնուխ հատվածը, ինչը Սյունիքում ապրող քաղաքացիների տեղաշարժի, պարենի մատակարարման ու, ընդհանրապես, Իրանից դեպի Հայաստան և Հայաստանից Իրան բեռների տեխափոխման խնդիր առաջ բերեց։ Թվում էր, թե Հայաստանը պետք է ուժի միջոցով այդ հատվածից դուրս շպրտի ադրբեջանական զինված ուժերի ներկայացուցիչներին կամ էլ միջազգային տարբեր հարթակներում բարձրացնի Ադրբեջանի անօրինական առաջխաղացման և հայ քաղաքացիների տարրական իրավունքները (ճանապարհի փակման արդյունքում մի շարք բնակավայրեր զրկվեցին անգամ հացի մատակարարումներից) ոտնահարող քայլերի դատապարտման հարցը։

Բայց տեղի ունեցավ անսպասելին. կառավարության նիստի ընթացքում Նիկոլ Փաշինյանը իր խոսքում Սյունիքի Գորիս-Կապան ճանապարհի՝ ադրբեջանցիների փակած հատվածը ներկայացրեց ադրբեջանական անվանումներով՝ «Էյվազլի» և «Չայզամի»։ Ու վարչապետի այդ «կախարդական» արտահայտությունից հետո ադրբեջանցիները միանգամից բացեցին ճանապարհը։ Հարց կարող է ծագել՝ ինչո՞ւ։ Շատ պարզ է, որ իր նման արտահայտությամբ ՀՀ կառավարությունն՝ ի դեմս Նիկոլ Փաշինյանի, ճանաչեց այդ հատվածում Ադրբեջանի իրավունքները՝ ըստ էության լեգիտիմացնելով Բաքվի նկրտումները։ Իսկ Փաշինյանի կողմից ներկայացվող հիմնավորումները հետևյալ տեսքն ունեն, թե խորհրդային ժամանակներում Որոտան և Շուռնուխ գյուղերի մոտով է անցել Խորհրդային Հայաստանի ու Խորհրդային Ադրբեջանի վարչական սահմանը, որը հետագայում վերածվել է պետական սահմանի։ Սա այլ կերպ չի կարող որակվել, քան Ադրբեջանին արված միակողմանի զիջում, որովհետև չկա դրա մասին իրավական ուժ ունեցող երկկողմ միջպետական փաստաթուղթ։

Իրականում Փաշինյանն այդ տարածքի նկատմամբ Ադրբեջանի իրավասությունը հանրությունից գաղտնի ճանաչել է դեռևս 2020 թ. դեկտեմբերին, քանի որ նա ԱԺ ամբիոնից նշեց, թե հենց այդ ժամանակ է պայմանավորվածություն ձեռք բերվել, որ Գորիս-Կապան ճանապարհը անարգել կերպով պետք է օգտագործվի ՀՀ տրանսպորտային միջոցների և բեռների տարանցման համար: Ուստի հայկական կողմի դիրքորոշումն էլ թույլ տվեց, որպեսզի Գորիս-Կապան ավտոճանապարհի մի հատվածում Ադրբեջանը Իրանի քաղաքացիներից մաքսատուրք գանձի։ Չէ՞ որ եթե այդ ճանապարհի նկատմամբ Հայաստանը ճանաչել է Ադրբեջանի իրավասությունը, Իրանն ինչպե՞ս կարող է չճանաչել։ Օրերս էլ Հանրային հեռուստաընկերության եթերում ԱԽ քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը տեղեկացրեց, թե ադրբեջանական կողմը հայտնել է, որ Գորիս-Կապան ճանապարհի հատվածում կիրականացնի սահմանային և մաքսային հսկողության գործառույթ, այսինքն՝ մաքսակետեր կտեղադրի։