ԱԺ-ն հանդիսավոր տոնեց իր 100-ամյակը

Սեպտեմբերի 20-ին ԱԺ-ում տեղի ունեցավ Խորհրդարանի հիմնադրման 100-ամյակին նվիրված միջոցառում, որին ներկա էին ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը, նախագահ Արմեն Սարգսյանը, Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Գարեգին Բ-ն, բազմաթիվ պաշտոնատար անձինք։

Հոբելյանական միջոցառմանը բացման խոսք ասաց ԱԺ նախագահ Արա Բաբլոյանը: 

Նա նշեց, որ իսկապես մենք որպես հասարակություն կարողանում  ենք պատվիրել և արդյունքներ պահանջել, մենք իսկապես կարողանում ենք բանավիճել և լուծումներ գտնել:  Ա. Բաբլյանը նշեց, որ 2018 թ-ի ապրիլ, մայիս ամիսներին հայ ժողովուրդը և Հայաստանի իշխանություններն աշխարհին ևս մեկ անգամ ցույց տվեցին հանդուրժողականության և երկիրը ավելորդ ցնցումների չտանելու բացառիկ օրինակներ: ԱԺ նախագահի ամբողջական ելույթը ներկայացնում ենք ստորև. 

«Այս տարի մենք տոնում ենք հայոց անկախ պետականության վերականգնման, Հայաստանի առաջին հանրապետության խորհրդարանի կազմավորման եւ Հայաստանում խորհրդարանական կառավարման համակարգի հաստատման 100-րդ տարեդարձերը: Ժողովրդի ազատ կամքի արտահայտման եւ պետական կառավարման համակարգի զարգացման ասպարեզում մեզ համար դար է փոխվում: Խորհրդարանական կառավարման ուղին մենք ընտրեցինք 1918 թվականի մայիսյան հաղթանակներից անմիջապես հետո` ծանր ու քաոսային մի ժամանակաշրջանում: Հայությունը, հանդես բերելով իրավական բացառիկ բարձր գիտակցություն, ընդունեց իր քաղաքական պատմության շրջադարձային որոշումներից մեկը:

Գոյություն ունեցող ազգային-քաղաքական իրողությունների հիման վրա ձեւավորվեց Հայաստանի խորհուրդը, որն իր անդրանիկ նիստը գումարեց 1918 թվականի օգոստոսի 1-ին: Կազմված լինելով հիմնական քաղաքական ուժերի եւ ազգությունների ներկայացուցիչներից՝ այն դարձավ hայոց առաջին խորհրդարանը: Գործունեության հազիվ մեկ տարվա ընթացքում սովի ու համաճարակների դժվարին ամիսներին այն ընդունեց հարյուրից ավելի օրենք եւ օրենսդրական ակտ: Գործելով պետական իշխանության մարմինների դեռեւս ձեւավորված չլինելու պայմաններում՝ իր հանձնաժողովների միջոցով հաճախ կատարեց նաեւ գործադիր իշխանության աշխատանքը: Հայաստանի խորհուրդը բացառիկ դեր ունեցավ ազգային օրենսդրության մշակման, դատական համակարգի ձեւավորման, Հայաստանի պետական ու հասարակական կյանքի կազմակերպման գործում, ինչպես նաեւ մշակեց միանգամայն ժողովրդավարական ընտրական օրենք եւ 1919 թվականի ամռանը կազմակերպեց նոր խորհրդարանի ընտրությունները:

Պատմական ու քաղաքական պայմանների բերումով ցավալիորեն կարճ եղավ Հայաստանում պառլամենտարիզմի հաստատման առաջին շրջանը: Այնուամենայնիվ, ընդունվեցին ավելի քան երեք հարյուր օրենքներ եւ իրավական փաստաթղթեր, հարյուրավոր հրահանգներ ու որոշումներ: Ստեղծվեցին խորհրդարանական ժողովրդավարության ավանդույթներ, ձեւավորվեց քաղաքական կառավարման մշակույթ:

Բարդ էր նաեւ խորհրդարանական ղեկավարման երկրորդ շրջանը, երբ Խորհրդային Հայաստանի Գերագույն խորհուրդը գործում էր պետական կառավարման միակուսակցական համակարգի պայմաններում: Սակայն հսկայական աշխատանք կատարվեց խորհրդային իրավակարգին համապատասխանող, բայց Հայաստանի պայմանները ճիշտ արտացոլող օրենդրության ստեղծման եւ իրավական հարաբերությունների կարգավորման ասպարեզներում: Լինելով իրապես ներկայացուցչական մարմիններ, որոնց կազմում ընդգրկված էին հասարակության բոլոր շերտերը? Հայաստանի խորհուրդների համագումարը եւ ապա Գերագույն խորհուրդը յոթ տասնամյակ շարունակ հսկայական դեր ունեցան Հայաստանի տնտեսության, կրթության, գիտության ու մշակույթի զարգացման օրենսդրական ապահովման գործում:

Անկախ ժամանակներից Հայաստանի խորհրդարանը միշտ եղավ հայ ժողովրդի շահերի եւ ձգտումների արտահայտիչը: Դա հստակ դրսեւորվեց հատկապես Ղարաբաղյան շարժման ընթացքում, երբ 11-րդ գումարման Գերագույն խորհուրդը բացահայտ հակամարտության մեջ մտավ միութենական իշխանությունների հետ: Գերագույն խորհուրդն ընդունեց 1988 թվականի հուլիսի 15-ի եւ 1989 թվականի դեկտեմբերի 1-ի հայտնի որոշումները, որոնցով Հայաստանն իրավական հիմնավորում տվեց արցախահայության պայքարին: Նույն Գերագույն խորհուրդն էր, որ 1988-ի նոյեմբերի 24-ի անավարտ մնացած նիստում դրեց անկախության առաջին հիմնաքարը` հայտարարելով, որ Հայաստանում այսուհետ գործում են միայն Հայկական ԽՍՀ Գերագույն խորհրդի հավանությանն արժանացած օրենքները: Իսկ հաջորդ տարի 1918 թվականի մայիսի 28-ը ճանաչեց հայկական պետականության վերականգնման օր: Այս ամենը վկայում էր, որ Հայաստանը ոտք է դնում ներկայացուցչական ժողովրդավարության զարգացման երրորդ շրջափուլ:

Հարգելի ներկաներ,

հայոց պետականության վերականգնման եւ Արցախյան ազատամարտի դժվարին տարիներին երկրի ժողովրդավարացման, տնտեսական հարաբերությունների նոր մոդելի ստեղծման եւ բոլորովին նոր իրավակարգ կառուցելու անդրանիկ քայլերի ողջ ծանրությունը բաժին ընկավ 1990 թվականին առաջին անգամ ժողովրդավարական ընտրությունների միջոցով ձեւավորված Գերագույն խորհրդին: Այդ խորհրդարանն ընդունեց Հայաստանի անկախության հռչակագիրը, կազմակերպեց 1991 թվականի սեպտեմբերի 21-ի հանրաքվեն եւ Հայաստանը հռչակեց անկախ պետություն, ձեռնարկեց Հայաստանի ազգային օրենսդրության մշակումն ու առաջին միջպետական պայմանագրերի կնքումը: Այդպես սկսվեց Հայաստանում պառլամենտարիզմի զարգացման երրորդ շրջանը:

Ցավոք, խորհրդարանը ունեցավ նաեւ կորուստներ. Արցախյան ազատամարտում ընկան Վիգեն Շիրինյանը եւ Սամվել Շահմուրադյանը: Իսկ 1999 թվականի հոկտեմբերի 27-ի ահաբեկչության ժամանակ զոհվեցին խորհրդարանի նախագահ Կարեն Դեմիրճյանը, փոխնախագահներ Յուրի Բախշյանը եւ Ռուբեն Միրոյանը, պատգամավորներ Միքայել Քոթանյանը, Հենրիկ Աբրահամյանը եւ Արմենակ Արմենակյանը, Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Վազգեն Սարգսյանը եւ նախարար Լեոնարդ Պետրոսյանը:

Եկեք մեկ րոպե լռությամբ հարգենք մեր ընկերների պայծառ հիշատակը:

Շնորհակալություն:

Սիրելի բարեկամներ,

1990 թվականին Հայաստանում սկսվեց խորհրդարանական կառավարման համակարգի զարգացման երրորդ փուլը, որը շարունակվում է առ այսօր: Այդ օրերից ի վեր հայոց խորհրդարանի պատմությունը դարձավ Երրորդ հանրապետության հռչակման, կայացման ու զարգացման պատմություն: Այսօր Հայաստանի խորհրդարանը մեզ առաջնորդում է ինքնիշխան, ժողովրդավարական, սոցիալական, իրավական պետություն կառուցելու ճանապարհով:

Անցած հարյուրամյակն ապացուցեց, որ ներկայացուցչական ժողովրդավարությունն արտահայտել է հայ ժողովրդի ազատ կամքը, անհատի իրավունքները, հայության ազգային ու պետական շահերը: Այսինքն` այն լիովին համապատասխանում է մեր ազգային հոգեբանությանն ու մտածողությանը:

Մենք՝ որպես հասարակություն, իսկապես կարողանում ենք պատվիրակել եւ արդյունքներ պահանջել: Մենք իսկապես կարողանում ենք բանավիճել ու լուծումներ գտնել, մշակել հանրային կյանքն ուղղորդող օրենքներ ու կյանքի կոչել դրանք:

2018 թվականի ապրիլ-մայիս ամիսներին հայ ժողովուրդը եւ Հայաստանի իշխանություններն աշխարհին եւս մեկ անգամ ցույց տվեցին հանդուրժողականության եւ երկիրն ավելորդ ցնցումների չտանելու բացառիկ օրինակներ: Խաղաղ ցույցերի արդյունքում հրաժարական տվեց երկրի վարչապետը, խորհրդարանն ընտրեց նոր վարչապետ, հաստատեց կառավարության ծրագիրը եւ կյանքը վերադարձավ բնականոն հուն: Սակայն վերջին շաբաթներին Հայաստանի ներքաղաքական կյանքը կրկին ալեկոծվում է եւ, ցավոք, յուրաքանչյուր ցնցմանը հաջորդում է մյուսը` բեւեռացնելով հասարակությանը:

Սիրելի բարեկամներ,

մենք ուղղակի իրավունք չունենք բաժանարար գծեր գծելու մեր եւ մեր միջեւ:

Հայկական պառլամենտարիզմի հարյուրամյա ընթացքի հիմնական դասը միասնությունն է, միշտ դեպի առաջ նայելն ու կյանքի բոլոր շրջապտույտներում ուժերը համադրելը: Համոզված եմ, որ բոլոր մտքերն ու գաղափարները քննարկելու լավագույն վայրը մեր երկրի քաղաքական հարթակն է` Հայաստանի Հանրապետության խորհրդարանը: Ուստի, պետք է հավաքվենք այստեղ, ամեն ինչ ծանր ու թեթեւ անենք եւ հարցերը լուծենք համաձայնության` կոնսենսուսի հասնելու միջոցով, ինչպես ընդունված է քաղաքակիրթ աշխարհում:

Սիրելի հայրենակիցներ,

կրկին շնորհավորում եմ բոլորիս Հայաստանի խորհրդարանի հիմնադրման մեկդարյա հոբելյանի առթիվ:

Մաղթում եմ, որ նորանոր հաջողությունների ու ձեռքբերումների հասնենք Հայաստանում ու Արցախում խորհրդարանական ժողովրդավարության հետագա ամրապնդման ճանապարհին:

Շնորհակալություն»։

Նախագահ Սարգսյանը նույնպես հանդես եկավ ելույթով.

«Նախ թույլ տվեք միանալ բոլոր այն շնորհավորանքներին, որոնք այսօր հնչում եւ հնչելու են հայոց խորհրդարանի 100-ամյակի առթիվ:

Մի քանի ամիս առաջ հանդիսավորությամբ նշեցինք Հայաստանի առաջին հանրապետության հռչակման 100-ամյակը: Իսկ վաղը, վերստին հանդիսավոր մթնոլորտում, տոնելու ենք Հայաստանի Հանրապետության անկախության տարեդարձը, ինչը յուրովի է իմաստավորում այսօրվա արարողությունը:

Դարերի միջով կարողացել ենք հավատարիմ մնալ մեր ինքնությանն ու արժեքներին: Պետություն ունենալու երազանքը անթեղել ենք մեր մեջ եւ, ի վերջո, իրականություն դարձրել: Հայոց պետականությունը, որը հռչակված է պատմական Հայաստանի այս տարածքում, բացարձակ արժեք է: Բացարձակ արժեք է ոչ միայն Հայաստանի Հանրապետության բոլոր քաղաքացիների, այլ նաեւ՝ աշխարհի բոլոր հայերի համար:

Մեզնից յուրաքանչյուրի մեջ հայի ինքնության գիտակցման հետ մեկտեղ, նաեւ պետականության մասնիկը կա: Պատմության տարբեր փուլերում պետականության գաղափարը մեր հոգու եւ մտքի մեջ եղել է առանց ընդհատվելու, անգամ եթե պետություն չենք ունեցել: Այդ գաղափարը մեր մեջ ուժեղ է եղել, նույնիսկ այն ժամանակ, երբ մենք մաս էինք կազմում զանազան կայսրությունների:

Պետության բացակայության ժամանակ պետականությունը գոյություն է ունեցել ազատության մեր որոնումների, հավատքի, եկեղեցու, պայքարի եւ հաճախ ընդվզումների ձևով: Մենք երբեք չենք հրաժարվել այդ գաղափարից՝ իրավամբ համարելով, որ այն մեր արժեհամակարգի անբաժանելի մասն է:

Իհարկե, ժամանակը փորձության է ենթարկում թե՛ մեզ՝ որպես ժողովուրդ, թե՛ մեր պետությունը, եւ թե՛ մեր արժեհամակարգը: Արժեհամակարգի ճգնաժամը կարող է հանգեցնել նաեւ պետականության ճգնաժամի: 100 տարի առաջ, երբ հռչակվում էր Հայաստանի առաջին հանրապետությունը, պետականության հետ մեկտեղ թիրախավորված էին նաեւ մեր դավանած արժեքները, մեր ինքնությունը, եկեղեցին, լեզուն, մեր երազանքը:

Աշխարհում սեփական տեղի, դերի, ասելիքի եւ ազգային ինքնության խորին գիտակցումով պետք է առաջ մղենք մեր պետությունը: Հայաստանը աշխարհի բոլոր հայերինն է՝ Երեւանից Ստեփանակերտ, Փարիզից Վաշինգտոն, Մոսկվայից Բեյրութ, Կալկաթայից Բուենոս Այրես եւ այլուր:

Սիրելի՛ գործընկերներ,

100 տարի առաջ՝ 20-րդ դարի սկզբին, պատմական դեր էր վիճակված Հայաստանի առաջին հանրապետության խորհրդարանին: Անկախ Հայաստանի պատմության մեջ այն միակ օրենսդիր մարմինն էր, որը ձևավորվեց ոչ թե ընտրությունների, այլ՝ քաղաքական պայմանավորվածության արդյունքում եւ դարձավ հայկական պառլամենտարիզմի արժանապատիվ առաջնեկը:

20-րդ դարի վերջին կարևոր առաքելություն էր վերապահված Հայաստանի Գերագույն խորհրդին, որը հաջորդեց Խորհրդային Հայաստանի Գերագույն խորհրդին: Ավելի քան մեկ տարի՝ մինչեւ առաջին նախագահական ընտրությունները, այն պետական կառավարում էր իրականացնում Հայաստանի երրորդ հանրապետությունում:

21-րդ դարում, Հայաստանի երրորդ հանրապետության օրոք, մենք վերստին ընտրել ենք խորհրդարանական կառավարման ուղին: Ներկայիս Հայաստանը խորհրդարանական հանրապետություն է: Ազգային ժողովին վիճակված է կարեւորագույն դերակատարություն եւ, իհարկե, առաքելություն, որը նաեւ նրա սահմանադրական պարտականությունն է:

Հարգելի՛ գործընկերներ,

Զարգացած պառլամենտարիզմը ներկայացուցչական ժողովրդավարության կարեւորագույն վկայություններից մեկն է: Պառլամենտարիզմը չի կարող զարգանալ առանց քաղաքացիական հասարակության զարգացման:

Գարնանային վերջին իրադարձությունները ցույց տվեցին, թե որքան ազդեցիկ կարող է լինել փոփոխությունների հասարակական պահանջը:

Այսօր, պետականության բովանդակությունն անհրաժեշտ է լրացնել նոր Հայաստանի եռանդով, նպատակասլացությամբ եւ ապագայի հանդեպ կայուն հավատով ու հաստատուն կամքով: Թե՛ իշխանությունը, թե՛ քաղաքացիական հասարակությունը պետք է դառնան պատասխանատու այն ամենի համար, ինչ տեղի է ունենում մեր երկրում: Պատասխանատվության գիտակցումը, թե՛ իշխանության, եւ թե՛ քաղաքացիական հասարակության, եւ թե՛ մեր ողջ ժողովրդի իմաստնության վկայությունն է:

Կրկին շնորհավորում եմ հայոց խորհրդարանի 100-ամյա հոբելյանի առթիվ: Հայաստանի Հանրապետության բոլոր քաղաքացիներին, աշխարհի բոլոր հայերին, Հայաստանի բոլոր բարեկամներին շնորհավորում եմ վաղվա լուսավոր տոնի՝ Հայաստանի Հանրապետության անկախության տարեդարձի առթիվ, մաղթում խաղաղություն, առաջընթաց եւ լավատեսություն»:

Հանդիսության ավարտին Հանրապետության նախագահը դիտել է Հայաստանի խորհրդարանի հիմնադրման 100-ամյակին նվիրված ֆիլմը, ինչպես նաեւ այցելել Հայաստանի Հանրապետության Ազգային Ժողովի նորաբաց թանգարան»։