Աշխարհաքաղաքական տեղաշարժերի տուրբուլենտությունը. «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է․  Արդեն 6 ամսից ավելի է, ինչ Ուկրաինայում ռազմական գործողություններ են ընթանում։ Եթե այս տարվա փետրվարին՝ այդ գործողությունների մեկնարկին, մեկնաբանություններ էին հնչում, թե պատերազմը երկար չի տևելու, մեկ կամ մեկուկես ամսից այն կդադարի, ապա հիմա արդեն այնպիսի կարծիքներ են շրջանառվում, որ հակամարտությունը շատ երկար է ձգվելու։ Համենայն դեպս, Ուկրաինայում տեղի ունեցող իրադարձությունները գլոբալ մակարդակում մեծ փոփոխություններ են առաջ բերել, որն ավելի ցայտուն արտահայտվում է հենց Եվրոպայում։

Խնդիրն այն է, որ կոնֆլիկտը միայն Ռուսաստանով ու Ուկրաինայով չի սահմանափակվում, այն ՆԱՏՕ-ի ռազմաքաղաքական բլոկի և Ռուսաստանի միջև հակասությունների արդյունք է։ Ակտիվ միջազգային վերադասավորումներ են տեղի ունենում, որոնք ընթանում են ազդեցության գոտիներն ընդլայնելու համար պայքարով։ Եվ որոշ վերլուծաբաններ այսպիսի իրավիճակն անգամ համեմատում են սառը պատերազմի իրողությունների հետ, երբ առճակատումն ընթանում է միմյանց հակադիր երկու բլոկների միջև։ Մի կողմում դիտարկվում է Արևմուտքի ռազմաքաղաքական բլոկը ու նրան հարող երկրները, իսկ մյուս կողմից էլ՝ Ռուսաստանը, Չինաստանը և նրանց աջակցող պետությունները։ Ընթացող աշխարհաքաղաքական տեղաշարժերը գնահատվում են նաև միաբևեռից դեպի բազմաբևեռ աշխարհակարգի անցման համատեքստում։

Ռազմական գործողություններին զուգահեռ տեղի է ունենում նաև տնտեսական առճակատում։ Արևմուտքի կողմից կոշտ պատժամիջոցներ են սահմանվել Ռուսաստանի նկատմամբ՝ նպատակ ունենալով Մոսկվային կտրել արևմտյան ֆինանսական շուկաներից և տեխնոլոգիաներից։ Բայց, քանի որ Ռուսաստանը Եվրոպային հումք, մասնավորապես էներգակիրներ մատակարարող հիմնական երկրներից է, ապա այդ մատակարարումների կրճատումը և խափանումը լուրջ ճգնաժամի է հանգեցրել։ Նախ՝ տեղի է ունենում մատակարարման շղթաների փոփոխություն։ Ռուսաստանը փորձում է իր մատակարարումները վերապրոֆիլավորել ասիական երկրների, մասնավորապես Չինաստանի, Հնդկաստանի ուղղությամբ, իսկ եվրոպական երկրները ձգտում են ռուսական հումքին՝ մասնավորապես գազին և նավթին այլընտրանքներ գտնել։

Ըստ այդմ, առավել արտահայտված է էներգետիկ ճգնաժամի խորացումը, որի հետևանքով կտրուկ բարձրացել են նավթի ու գազի գները։ Եվրոպական պետությունների տնտեսությունները լուրջ դժվարությունների առաջ են կանգնած։ Էներգիայի գների և մատակարարման սահմանափակումների պատճառով հատկապես մռայլ է ԵՄ տնտեսության համար շարժիչ ուժ հանդիսացող Գերմանիայի տնտեսության հեռանկարները, որը մեծ կախվածություն ունի ռուսական գազի մատակարարումներից։ Դրան գումարվել է նաև պարենային ճգնաժամը, քանի որ Ռուսաստանը և Ուկրաինան առանցքային տեղ են զբաղեցնում պարենի, հատկապես հացահատիկի մատակարարման համաշխարհային շուկայում։

Ռեկորդային գնաճն ու ինֆլ յացիան իրենց հերթին լրջորեն ազդում են մարդկանց կենսամակարդակի վրա։ Դոլարի նկատմամբ եվրոյի փոխարժեքն ընկել է վերջին 20 տարվա ընթացքում ռեկորդային նվազագույն մակարդակի, եվրագոտում ռեցեսիայի ռիսկը ամենաբարձրն է գնահատվում։ Ուստի, այս պարագայում եվրոպական երկրներում աճում է հանրային դժգոհությունը։ Խոշոր քաղաքներում պարբերաբար բողոքի ակցիաներ են տեղի ունենում, աշխատավորները պահանջում են բարձրացնել իրենց աշխատավարձերը։ Եվ այս ֆոնին պատահական չէ, որ եվրոպական խոշոր տնտեսություններ ունեցող այնպիսի երկրներում, ինչպիսիք են Մեծ Բրիտանիան և Իտալիան, կառավարությունները հրաժարական տվեցին։

Նմանատիպ հեռանկարների սպասումներ կան նաև եվրոպական այլ երկրներում՝ հատկապես ձմռանը, երբ կխորանա էներգետիկ ճգնաժամը։ Մյուս կողմից էլ՝ պատժամիջոցների պատճառով տնտեսական լուրջ խնդիրների է բախվում Ռուսաստանը։ Իսկ մի շարք զարգացող երկրներ էլ իրենց արտաքին պարտքը սպասարկելու խնդիր ունեն և կանգնած են դեֆոլտի շեմին։ Օրինակ՝ ամիսներ առաջ Շրի Լանկան դեֆոլտ հայտարարեց, իսկ դժգոհությունների խորացումն այդ երկրում իշխանափոխության հանգեցրեց։ Պետք է նկատի ունենալ, որ առկա պայմաններում մանավանդ խոցելի են դառնում փոքր պետությունները՝ հատկապես, եթե իշխանության ղեկին գտնվող մարդիկ ոչ կոմպետենտ են։ Եվ այս առումով պետք է դիտարկել հնարավոր ռիսկերը նաև Հայաստանի համար, քանի որ մեր երկիրը դեռևս պատերազմի հետ կապված ռիսկերը չհաղթահարած՝ նոր մարտահրավերների կարող է բախվել։

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում