Լարսը՝ պատուհաս. հայ գործարարները խնդրի առջև են կանգնած

Մեր տնտեսության համար Լարսը կարևոր նշանակություն ունի, նույնիսկ կենսական, որովհետև մեր երկրից արտահանումները հիմնականում կատարվում են հենց այս սահմանով: Լարսի խնդիրը առավել քան զգայուն է, հատկապես վերջին ամիսներին, երբ սկսվեց ռուս-ուկրաինական պատերազմը, և անցակետը սկսեց աշխատել ավելի ծանրաբեռնված:

Առաջացած խնդիրները հայ արտահանողն ամեն օր է իր մաշկի վրա զգում, երբ ստիպված է լինում չնախատեսված ծախսեր անել արտահանում իրականացնելու համար: Իսկ շատ դեպքերում էլ շուտ փչացող ապրանքների պարագայում բանը չնախատեսված ծախսերին չի հասել, ոչ էլ ապրանքն է նպատակակետին հասել, հերթերի մեջ ուղղակի ապրանքը փչացել է և ստիպված են եղել թափել:

Որքան էլ Լարսը մեզ համար մշտական խնդիր է եղել, և գործարարներն ամեն տարի որոշակի ռիսկեր հաշվարկել են, այս տարվա խնդիրներն աննախադեպ են եղել:

Yerevan.Today-ի հետ զրույցում գործարար Մարինա Առաքելյանը, ով զբաղվում է ալկոհոլային խմիչքների արտահանմամբ, ասում է, որ ոչ միայն հերթերն են չնախատեսված երկար, այլ նաև՝ արտահանման ծախսերը:

«Ընդհանրապես ամառվա ամիսներին ավելի քիչ ենք արտահանում, քան մյուս եղանակներին,  բայց  հիմա ես պետք է արտահանեմ ամիսը երկու կամ երեք մեքենա, որ ամեն մեկը 5-6 օրում պետք է հասներ Մոսկվա, բայց հասնում է 20 օրում: Այնպես որ դու չես կարողանում հաշվարկել ու գործընկերոջդ ասել, թե ապրանքը քանի օր հետո իր մոտ կհասնի:

Հերթերն ու կուտակումները մինչև հիմա (06.07.2022) Լարսում ինչպես կային, այդպես էլ մնացել են, մեքենան ինձ մոտից դուրս է եկել ու հասել է Վրաստան, 25-26-րդ օրն է դեռ Վրաստանի տարածքում է: Եվ այս երկարաձգումների ամբողջ ծախսը տնտեսվարողի վրա է. վարորդներն արդեն գիտեն, որ պետք է գնան ավելի երկար ճանապարհ, գինն են թանկացնում, ուտելիքի գումարը, մեքենայի վառելիքի ավելացված ծախսը»:

Գործարարը նշում է, որ Լարսի անվերահսկելի խնդիրներն առաջացել են հունվար-փետրվար ամսներից.

«Մեզ մոտ էս խնդիրն այս սեզոնին առաջացել է  առաջին անգամ, նման բան, որ Լարսը 2-3 ամսով ցայտնոտի մեջ լիներ, չի եղել»:

Գործարար Սոկրատ Գրիգորյանն, ով զբաղվում է բազալտե մանրաթելի և դրանից պատրաստվող այլ արտադրատեսակների՝ բազալտե ամրանների, ցանցերի և այլ կոմպոզիտային նյութերի արտադրությամբ, նույնպես վստահեցնում է, որ որևէ բան հստակ պլանավորել հնարավոր չէ:

«Վերջին մի քանի տարին Լարսի ճանապարհն ավելի է ակտիվացել, իսկ այդ ճանապարհը որքան ակտիվանում է, խնդիրները շատանում են: Մեքենաների քանակը հենց սկսում է ավելանալ, խցանումներ են սկսվում, դրան գումարած՝ եղանակային հազար մի խնդիր կա, նոր օրենքներ են մտնում: Այսինքն անընդհատ ինչ-որ խնդիրներ են ի հայտ գալիս ու հիմանական խնդիրը հերթերն են արտահանման և ներմուծման ժամանակ:

Ես համաձայն եմ, որ ցանկացած բիզնեսմեն պարտավոր է հաշվի առնել, որ Լարսը խնդրահարույց է, պետք է դա հաշվի առնել, բայց ոչ 3-4 ամիս: Ընդունենք, որ նորմալ ժամանակ տևում է մեկ շաբաթ, հիմա թող մեկ շաբաթը դառնա 20 օր, բայց ոչ 3 ամիս»:

Գործարարը նաև առանձնացնում է լոգիստիկ խնդիրները. Լոգիստիկան գրեթե կրկնակի թանկացել է:

«Եթե ես նախկինում՝ մինչև ռուս-ուկրաինական պատերազմը, ներմուծումն անում էի 2500-3000 դոլարի սահմաններում, հիմա 4000-5000-ի սահմաններում եմ անում: Ինչ վերաբերում է մաքսային ձևակերպումներին՝ մաքսային միության սահմաններում խնդիր չունենք: Իսկ ինչ վերաբերում է 3-րդ երկրներից կամ Եվրոպացից ու ԱՄՆ-ից ներմուծմանն ու արտահանմանը, դա անում ենք մինումում մեկ օր և ավել, բայց այդ գործընթացները պետք է արագ լինեն»:

Արտահանման խնդիրներների պատճառով տուժում է ոչ միայն արտադրողը, այլ նաև սպառողը, որովհետև չնախատեսված ծախսերի պարագայում ավելանում է նաև արտադրանքի ինքնարժեքը:

«Օրինակ՝ ես ունեմ քիմիական ագրեսիվ նյութ, որը ներկրում եմ Ռուսաստանից, այն հատուկ մեքենաներն են կարողանում բերել, բայց այդ հերթերի պատճառով մեքենաները հերթի մեջ էին և իմ բեռը, որը ձեռք բերեցի Ռուսաստանից, վատագույն դեպքում 15 օրում է միշտ հասել, եկավ հասավ մոտ 2,5 ամսում: Դրան գումարած այդ մեքենաները, որոնք վտանգավորության աստիճան ունեն, քանակով քիչ են ու հերթի մեջ էին մնացել, ու ես մեկ ամիս չէի կարողանում բարձել այդ ապրանքը մինչև էկավ, հասավ: Հետո ես ստիպված ավելի թանկ այդ նյութը գնեցի Վրաստանից ու ինքնարժեքը տեղական շուկայում բարձրացավ:

Հիմա իմ դեպքում, եթե այդ ապրանքը 3 ամիս ուշացավ, ես էլ ապրանքը Վրաստանից չկարողանայի բերել, այս շինարարարկան սեզոնը կկորցնեի: Ձմռանը շինարարություն չկա, ամենադժվար սեզոնն է, ես իմ ամբողջ ֆինանսական բարձը մաշում եմ և գարնանը սկսում եմ նոր պրոցեսի մեջ մտնել և կարելի է ասել զրոյից եմ սկսում: Հիմա, եթե ես ճանապարհը պլանավորում եմ 20 օր, բայց գալիս է 80-100 օր հետո, դա ինձ համար լուրջ խնդիր է»:

Լարսի խնդիրին պարբերաբար հայտարարություններով անդրադառնում են նաև կառավարությունից: Մասնավորապես Էկոնոմիկայի նախարար Վահան Քերոբյանը տարբեր առիթներով պատասխանելով անցակետի վերաբերյալ հարցերին միշտ վստահեցնում է, որ պարբերաբար բանակցում են, գործընկերների հետ հանդիպումներ են ունենում, բայց դրանք մինչև վերջ խնդիրները չեն լուծում:

Վերջին կառավարության նիստից հետո (07.07.2022) Yerevan.Today-ի հարցին, թե խնդիրը լուծելու համար ինչ քայլեր են ձեռնարկում, վստահեցրեց, որ մոտակա մեկ ամսվա ընթացքում Լարսում հերթերը կվերանան և նման խնդիր այլևս չենք ունենա մինչև եղանակների վատանալը. «Եթե 2 ամիս առաջ օրական 130 հայկական մեքենա էր անցնում, հիմա 250 մեքենա է անցնում։ Սակայն խնդիրը մինչև վերջ չի լուծվել»:

Վահան Քերոբյանը նաև նշում է, որ աշխատանքներ են տանում այլ ճանապարհների բացման ուղղությամբ, որոնցից մեկն էլ լաստանավն է.

«Մենք մոտ ենք վերջնակետին` երեկ խոսել եմ մեր վրացի գործընկներների հետ և ակնկալում ենք, որ մոտակա օրերին ի վերջո լուծում կստանա այս հարցը։ Եթե ոչ, Բաթումի նավահանգստի միջոցով կկարողանանք այդ հարցը լուծել. խնդիրը գերկարևոր է, քանի որ Հայաստանը պետք է ունանա լավ կապվածություն աշխարհի հետ»:

Նկատենք, որ մոտակա օրեր ասվածից արդեն անցել է 4 օր, բայց այլընտրանքային ճանապարհից դեռ որևէ նորություն չկա:

Ի դեպ, որպես այլընտրանքային միջոց լաստանավերի հարցն այս կառավարությունը դեռ շատ վաղուց է դրել շրջանառության մեջ ու խոստացել, որ հարցը կլուծվի, բայց մինչ օրս ինչպես տենում ենք՝ արտահանման հետ կապված հարցերը դեռ առկախված են:

Էմմա Հովսեփյան