21-րդ դարում հայությունն առաջին անգամ «Նոր տարի է անելու»՝ առանց Արցախի․ «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է. Ինչպես ընդունված է ասել, «փորձագիտական դիտարկումներն ու վերլուծաբանական կանխատեսումները» թույլ են տալիս անբեկանելիորեն պնդել, որ 5 օր անց վրա է հասնելու 2024 թվականը, որը չինական օրացույցով համարվում է «Վիշապի տարի»: Ու տարին նահանջ է, այսինքն, փետրվարին 29 օր է լինելու: Լավ, շեղումները՝ մի կողմ... Ինչ վերաբերում է դեռևս ընթացող 2023ին, ապա ամփոփելու առանձնապես շատ բան չկա, որքան էլ որ տարին հարուստ էր իրադարձություններով, որոնց մեծ մասը՝ աղետային ու կորստաբեր: Դե, ինչպես առնվազն վերջին երեք տարին: Առհասարակ, վերջին շրջանում «տարին ամփոփելիս» անհրաժեշտ է անպայման հաշվի առնել նախորդ տարիները, 2018-ից սկսած, քանի որ ներկայում արձանագրվող կորուստներն ու իրադարձությունների ճակատագրական ընթացքը գալիս են այդ «թավշյա», իսկ ավելի ճիշտ է ասել՝ փշյա շրջադարձից, լինի դա Արցախի կորուստը, հայաթափումը, թե մեր երկիրն ու պետականությունը կործանման անդունդը հրող այլ գործընթաց:

Ի մի բերելով 2023-ի հետևանքները (համաձայնեք, որ մեր վիճակում «արդյունքներ» բառը որպես խայտառակ ցինիզմ կհնչեր), բնականաբար, ամենից առաջ պետք է առանձնացնենք Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարություններն առ այն, թե՝ Հայաստանը ճանաչում է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը՝ ներառյալ Արցախը: Պարզ ասած՝ Փաշինյանը Արցախը ճանաչեց Ադրբեջանի կազմում, այն հռչակեց որպես «ադրբեջանական տարածք»: Ու չնայած դրա մասին նա առաջին անգամ բացեիբաց հայտարարեց 2023-ի գարնանը (ապա տարվա ընթացքում բազմիցս, առիթ-անառիթ կրկնեց այդ հայտարարությունը), Փաշինյանը դրա վերաբերյալ պայմանավորվածություն կայացրել էր դեռևս 2022-ի հոկտեմբերի 6-ին Պրահայում՝ Մակրոնի միջնորդությամբ Ալիևի և Էրդողանի հետ հանդիպման ժամանակ:

Տարվա հետևանքների շարքում, բնականաբար, պետք է ընդգծել ադրբեջանական հանցագործ իշխանության կողմից Արցախի շրջափակումը շարունակելը, որն այդ տարվա ամառվանից ընդունեց համապարփակ (տոտալ) բնույթ: Հանրագումարում, հիմնվելով Նիկոլ Փաշինյանի պարտվողական հայտարարությունների՝ Արցախի հայկականությունն ուրանալու փաստերի վրա, ոգևորված դրանից ու Փաշինյանի այն հավաստիացումներից, որ Արցախի հայությանը ցեղասպանության ենթարկելու դեպքում Հայաստանը ոչ մի կերպ չի միջամտելու և չի խոչընդոտելու, ադրբեջանաթուրքական տանդեմը շրջափակման օղակի մեջ առած Արցախի շուրջ կուտակեց հսկայական զինուժ, ապա սեպտեմբերի 19ին սկսվեց բուն ռազմագործողությունը, որն, ըստ պաշտոնական վարկածի, տևեց 1 օր: Ակնհայտ էր, որ Հայաստանի իշխանության կողմից ուրացված ու մերժված լինելու, ռուսական խաղաղապահ ուժերի՝ չմիջամտելու և չխանգարելու պայմաններում Արցախի պաշտպանության բանակը մի քանի հազար մարտիկները, այն էլ՝ շուրջ 9 ամիս տևած շրջափակումից հետո, ուղղակիորեն անկարող էին տևական դիմադրություն ցույց տալ ադրբեջանաթուրքական ուժերին:

Հաշված օրերի ընթացքում Արցախը հայաթափվեց: Տեղի ունեցավ մի բան, որ հազարավոր տարիների ընթացքում չէր եղել երբևէ: Սա «տարվա ամփոփման» առանցքային, եթե ոչ հիմնական դրվագն է: Ու այս հայրենազրկման հետևանքները, թույլ տանք մեզ նկատել, դեռ շատ երկար ժամանակ են հիշեցնելու իրենց մասին՝ շարունակելով ազդել Հայաստանի թե՛ ներքաղաքական գործընթացների, թե՛ արտաքին-քաղաքական քայլերի բովանդակության ու տրամաբանության վրա: Անողոք ու անհերքելի փաստն այն է, որ 21-րդ դարում հայությունն առաջին անգամ «Նոր տարի է անելու»՝ առանց Արցախի: «Ամանոր ենք նշելու» առանց Գանձասար, առանց Դադիվանք, առանց Ղազանչեցոց ու առանց Ամարաս, որտեղ Մեսրոպ Մաշտոցը 5-րդ դարում բացել էր հայկական առաջին դպրոցը…

Ու այդ ամենի գլխավոր պատճառն ու պատասխանատուն Նիկոլ Փաշինյանն ու նրա ՔՊ-ն են: Ի լրումն, 2023-ին շարունակեցին ադրբեջանական օկուպացիայի տակ մնալ ՀՀ հարյուրավոր քառակուսի կիլոմետրեր, իսկ իշխանության խոսույթում ավելի ու ավելի հաճախ սկսեցին հնչել Հայաստանից էլի ու էլի տարածքներ, ամբողջական գյուղեր թշնամուն նվիրելու մասին արտահայտություններ: Անցնող տարվա հետևանքների շարքում, անկասկած, պետք է ընդգծել հայ-ռուսական հարաբերությունների հետևողական ու շարունակական վատացումը, որի հիմնական նախաձեռնողն ու շարժիչ ուժը Նիկոլ Փաշինյանն ու նրա իշխանության ներկայացուցիչներն են: Այդ շարքում, իհարկե, դժվար է շրջանցել Փաշինյանի ու նրա քաղաքական ու ոչ միայն քաղաքական մերձավորների դեմարշերը, հակառուսական հայտարարությունները:

Տարվա ընթացքում արձանագրված հիշարժան իրադարձությունների շարքում, ինչ խոսք, արժե առանձնացնել այն, որ Նիկոլ Փաշինյանն անընդհատ ու հետևողականորեն ապացուցեց՝ իր համար ընտրություններ գոյություն չունեն, և ընտրություններում պարտվելու դեպքում անգամ Փաշինյանի իշխանությունը, ռեպրեսիվ մարմինների ներգրավմամբ կամ խարդավանքներ հրահրելով, իշխանազավթում է իրականացնում: Տարվա հիմնական հետևանքներից մեկն այն է, որ չիրականացավ հազարավոր հայ մարդկանց ցանկությունը՝ 2023-ին ազատվել Փաշինյանի կործանարար իշխանությունից: Այնպես որ, 2024-ի գալստյան հետ կապված մաղթանքը թերևս կռահելի է ու, կարծում ենք, անփոփոխ:

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում