Ինչո՞ւ Սորոսը որոշեց անձամբ մտնել խաղի մեջ

Այս օրերին Հայաստանում շարունակվում են ակտիվ քննարկումները՝ կապված «գունավոր հեղափոխությունների» ճարտարապետ Ջորջ Սորոսի հայտնի թվիթերյան գրառման հետ: Հիշեցնենք, համաշխարհային սուպերլիբերալիզմի հիմնասյուներից մեկը հանդիսացող Սորոսը գրել էր. «Հայաստանի քաղաքացիական հասարակությանը հզոր աջակցությունը կենսականորեն կարևոր է երկրի ժողովրդավարական ներկայի և ապագայի համար»:

Սորոսը Փաշինյանին լավությո՞ւն, թե՝ վատություն արեց

Մեկնաբանությունների բազմազանության պակաս չկա: Սկսած նրանից, թե այս կերպ Սորոսը Փաշինյանին «դուխ» է տալիս, թե չվախենաս, թիկունքիդ եմ: Վերջացրած նրանով, որ, ընդհակառակը, իր հետ կապերի մասին ակնարկելով, Սորոսը պարզապես հարվածում է Փաշինյանին: Ընդ որում, այս տարբերակը զերծ չէ նաև մինչև զառանցանք հասնող տարաբնույթ ենթավարկածներից, ընդհուպ, թե այդ ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանն է կաշառել Սորոսին, որ նա «փչացնի» Փաշինյանին: Սակայն մասնավորաապես այս վարկածի աբսուրդ լինելը միանգամայն հստակ ցույց տվեց «Զորակցություն հայրենյաց պաշտպանին» ՀԿ նախագահ ԱՆԻ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԸ . «Փաստորեն, ըստ զառանցողների, ստացվում է, որ Քոչարյանը ավելի շատ տղա է, որ կարողանում է գնել ամբողջ աշխարհը առնող Սորոսին, իսկ Նիկոլը այնքան տղա չէ, որ պարում է այդ Սորոսի նվագի տակ»:

Բայց այս տարաբնույթ մեկնաբանություններով հանդերձ, Սորոսի հայտարարությունը փաստ է, հետևաբար, կարևոր է նաև հասկանալը, թե այդ ինչո՞ւ հիմնականում «ստվերային թելերով» իր ծրագրերը գործողության մեջ դնող սուպերլիբերալ «գորշ կարդինալը» այս անգամ ծանր տեղը թեթևացրեց՝ անձամբ խաղի մեջ մտնելով: Այսպիսով, ի՞նչ էր ասում Սորոսը: Իրոք, նրա գրվածքն ակնհայտորեն երկիմաստ տեսք ունի, ինչպես ուզես, կարող ես մեկնաբանել: Այդ թվում. Սորոսը խոսում է «Հայաստանի ժողովրդավարական ներկայի» մասին, և կարելի է դրանից ենթադրել, որ Փաշինյանին և նրա գլխավորած իշխանական համակարգն էլ համարում է այդ «ժողովրդավարության կերտողն ու ջահակիրը» խոստանալով «հզոր աջակցություն»՝ այդ «ժողովրդավարությունը ապագա» տեղափոխելու համար: Բայց մյուս կողմից՝ այդ աջակցությունը խոստանում է ոչ թե Փաշինյանի ղեկավարած Հայաստանին կամ նրա կառավարությանը, այլ՝ «քաղաքացիական հասարակության», ինչն ամենևին էլ նույն բանը չէ: Մինչդեռ Փաշինյանն օդ ու ջրի պես արտաքին ֆինանսական աջակցության կարիք ունի՝ գոնե ինչ-որ առաջընթաց ապահովելու և ահագնացող տեմպերով փլուզվող հեղինակությունը փրկելու համար: Մինչդեռ եթե փողերը գնան «քաղաքացիական հասարակությանը», ապա դա նշված խնդիրը չի լուծելու:

Եվ, ամենաէականը. Ո՞ր դեպքում են դեպի «քաղաքացիական հասարակություն» հորջորջված տարաբնույթ հ/կ-ներին և անձանց սորոսյան փողեր տալիս: Ճիշտ է, եթե ինչ-որ «գունավոր» խժդժության խնդիր կա: Իսկ նման ՙգունավոր՚ հարվածները հասցվում են գործող իշխանություններին, և առաջ է գալիս այն մյուս մեկնաբանությունը, որ իրականում Սորոսը ոչ թե փող է խոստանում Փաշինյանին, այլ հրապարակավ սպառնում է «քաղաքացիական հասարակությունով»:

Ասվածի մասին է խոսում նաև հետևյալ հանգամանքը: Գաղտնիք չէ, որ այսօր Փաշինյանը մաշկից դուրս է գալիս՝ մասնավորապես, ռուսական աշխարհաքաղաքական բլոկին ցույց տալու համար, որ իր արած իշխանափոխությունն ի սկզբանե ամենևին էլ «գունավոր» նպատակներ չի հետապնդում, իսկ իր թիմը՝ որևէ կապ չունի տարաբնութ սորոսական փողերի հետ: Եվ հիմա այդ մի փոքրիկ թվիթերյան գրառմամբ Սորոսը Փաշինյանին ամիսների աշխատանքը ջուրը լցնելու շեմին է կանգնեցնում: Այսինքն, հարցադրումը, որ եթե կապեր չկան, և Փաշինյանն էլ ՌԴ-ի հետ ամենասերտ ռազմավարական դաշինքի նախկին կուրսը ոչ թե փոխելու է, այլ խոստացածի պես ավելի է ամրապնդելու, ծայրահեղ ռուսատյաց Սորոսն այդ ինչո՞ւ է այդպես գովերգում Փաշինյանի խոստացած ռուսամետ Հայաստանի «Ժողովրդավարական ներկան»: Դե գնա Փաշինյան ու գլուխ կոտրի, թե ինչ պատասխանես ռուսներին:

Չնայած մեկ բացատրություն Փաշինյանը հաստատ ունի՝ «Սորոսն այս կերպ ինձ «պադստավկա» է անում»: Սակայն այստեղ մեկ այլ հարց էլ է ծագելու՝ հենց այնպես, օդի մեջ «պադստավկա» չես անի, շատ կոպիտ, անհավանական կլիներ: Իսկ քարոզչական տրյուկների մագիստրոս Սորոսը, այն էլ անձամբ հազիվ թե նման կոպիտ աշխատանք աներ, ուրեմն՝ տակը մի բան կա: Կարճ ասած, Սորոսի այդ կարճ գրառումը դեռ շատ է մտահոգելու Փաշինյանին:

Ոչ մի ճնշում, միայն բանակցելու պահանջ

Սակայն հարցը մի այլ կողմ ունի: Նախ, որ իրականում այս գրառումը Փաշինյանի համար լուրջ հարված էր, ամենահավանական տարբերակն է: Բայց ինչո՞ւ հանկարծ Սորոսնը հենց այս պահին որոշեց սեփական ձեռքով նման հարված հասցնել Փաշինյանին: Նաև նկատենք, հենց այն պահին, երբ նման մի «պադստավկա» էլ օրերս Մերկելից եկավ, երբ նա սկսեց գովերգել Արցախի հետ կապված Փաշինյանի ինչ-որ անհասկանալի «խիզախ քայլը»: Ընդ որում, հարվածն այնքան լուրջ էր, որ սկսած Փաշինյանից, վերջացրած՝ ԱԳ նախարարով և պաշտոնական քարոզչամեքենայով մի քանի օր է փորձում են համառորեն բացատրել, թե Փաշինյանի այդ ո՞ր «խիզախությունն» է այդքան ոգևորել տիկին Մերկելին, և այդպես էլ խելքին մոտ մեկնաբանություն չեն կարողանում տալ: Ի դեպ, չմոռանանք. հին ֆեմինիստուհի Մերկելը պետք է որ դեռ շարունակի գաղափարապես իրեն հոգեհարազատ համարել Սորոսին, առավել ևս՝ միգրանտներին Եվրոպա թողնելու գաղափարի ուղղությամբ փոխլրացնող աշխատանքից հետո: Եվ ի՞նչ ենք ստանում, որ այս երկու կարկառուն լիբերալները հիմա էլ միաժամանակ, լայն ժպիտները դեմքներին, Փաշինյանի գլխին նման օյիններ են սարքում: Պատահականություն է սա. Մերկելն էլ իր ամեն մի բառի արժեքը լավ գիտի, Սորոսն էլ, և, առհասարակ, նման բաները, որպես կանոն, պատահական չեն լինում:

Եթե մտածենք, որ պատահականություն չէ, այսինքն՝ գլոբալ սուպերլիբերալիզմն է հարվածներ հասցնում Փաշինյանին, ապա կհասնենք այս տրամաբանությանը: Մերկելի հարվածը կապված էր Արցախի հետ, և կարելի է ենթադրել, որ նման հիմք կարող է ունենալ նաև Սորոսի գրառումը: Եվ երկրորդ հանգամանքը. այն, որ սուպերլիբերալիզմի այս երկու կարկառուն ներկայացուցիչներն առաջին դեմքով ինչ-որ խաղի մեջ են մտնում, դա արդեն իսկ ակնարկ է, որ այդ խաղը գտնվում է կուլմինացիոն կետում:

Այս ամենից ելնելով, կարո՞ղ ենք նաև ենթադրել, որ այս պահին ղարաբաղյան գործընթացն իրոք գտնվում է նման կուլմինացիոն կետում: Այս օրերին երկու հետաքրքիր հանգամանք ևս նկատվեցին: Նախ՝ Փաշինյանը սկսել է ակտիվորեն հստակեցնել իր տեսակետը՝ բանակցային գործընթացի հետ կապված: Հաջորդը, զուգահեռաբար ներհայաստանյան հարթակում ակտիվ քարոզչություն կա, որ արցախյան բանակցությունների հետ կապված Հայաստանի նկատմամբ և ոչ մի ճնշում էլ չկա: Ճնշում լինել-չլինելու հետ կապված նախ մեկ պարզ հանգամանք դիտարկենք. իսկ ո՞վ է ասում, որ ճնշում կա: Ընդհակառակը, Մինսկի խումբն ամենասիրալիր տեսքով ասում է՝ այլևս խոչընդոտ չկա, եկեք բանակցությունները շարունակենք ու հասնենք հանգուցալուծման: Սա ճնշո՞ւմ է. չէ, ընդամենը առաջարկ, որից հրաժարվելու դեպքում, պարզապես բանակցային գործընթացը կարող է դադարել՝ պատասխանատվությունը թողնելով հրաժարվողի վրա: Իսկ բանակցելու դեպքում, պարզ է, առաջ է գալու փոխզիջման տեսքով հողեր տալու հարցը: Եվ երբ նաև պարզվեց, որ չնայած վերջին ընտրություններում ստացած ձայների թվից, «հող տալու» գաղափարը Հայաստանում առաջ է բերել հսկայական հակազդեցություն, որը ոչ մի ԱԱԾ-ով և ՀՔԾ-ով չես փոխի, Փաշինյանը կանգնեց լուրջ երկընտրանքի առաջ: Կա՛մ գնալ ու բանակցային կուլիսներում խոստովանել, որ չնայած 100 տոկոսանոց իշխանության, ի զորու չէ «փոխզիջման գնալ»՝ դրանից սպասվող բազում տհաճ հարցադրումներով հանդերձ: Որպես դրան նախորդող էտապ, կա նաև բանակցություններից ինքն իրեն մեկուսացնելու հին խաղին վերադառնալու տարբերակը՝ նորից առաջ քաշելով Ստեփանակերտի մասնակցության և պատասխանատվությունը վերջինիս վրա թողնելու պահաջը, որը ներկայումս տեսնում ենք: Սակայն նման մոտեցումը միայն նրա ցանկությունն է, և հազիվ թե դրանից բանակցային ձևաչափն ու օրակարգն իրականում փոխվի: Իսկ եթե օրակարգը չփոխվի, ավելին, անգամ Փաշինյանի նշված կուլիսային տրտնջոցներին ուշադրություն չդարձնեն, թե՝ դու ես Հայաստանի ղեկավարը և պարտավոր ես բանակցել, ապա անգամ այս դեպքում արտաքին ճնշման խնդիր չկա. ընդամենը նույն սիրալիր դեմքով առաջարկելու են՝ բանակցային սեղանին առկա փաստաթուղթը ստորագրել: Եվ նորից չստորագրելը կարող է տանել բանակցությունների դադարեցման՝ նորից պատասխանատվությունը և հետևանքները թողնելով չստորագրողի վրա: Եվ երկրորդ տարբերակը՝ գնալ բանաակցությունների և առաջարկվող փաստաթուղթը ստերագրել՝ չմտածելով հետևանքների մասին: Ճիշտ է, կա նաև երրորդ տարբերակը՝ հրաժարվել վարչապետի պաշտոնից էլ, անձնական պատասխանատվությունից էլ: Բայց այս դեպքում ի՞նչ կասեն այն բոլոր տեսանելի և «անտեսանելի» ուժերը, որոնք նպաստել են Փաշինյանի իշխանության գալուն. չէ, սա վտանգավոր քայլ կլիներ:

Ուրեմն, ի՞նչ է պետք Սորոսին

Բայց վերադառնանք Սորոսին:

Մի կողմ թողնենք, թե ինչ փաստաթուղթ է դրված բանակցային սեղանին. այդ մասին շատ է խոսվել, անգամ Փաշինյանն է կոնկրետ մանրամասներ ներկայացրել: Խնդիրը կոնկրետ դեպքում այն է, որ կա ինչ-որ փաստաթուղթ ստորագրելու մեծ հավանականություն (դրանից ով ինչ կշահի, այլ հարց է), այսինքն՝ գագաթնակետային իրավիճակ, այնուամենայնիվ, ունենք: Եվ որ դա այդքան կարող է հուզել սուպերլիբերալներին, իր հերթին է հասկանալի: Մասնավորապես` հարավկովկասյան և մերձավորարևելյան խաղատախտակներին կայունությունը Սորոսի համար ամենաանցանկալի սցենարներից մեկն է, որը կնշանակի ոչ միայն հսկայական ֆինանսական միջոցների, այլ աշխարհաքաղաքական ծրագրերի կորուստ, և որ ամենավատն է, ներամերիկյան հարթակում Թրամփի հետ պայքարում դիրքերի հերթական վատթարացում: Իսկ ահա հայաստանյան «ժողովրդավարական ներկան» կարող է ձգձգել արցախյան հանգուցալուծումը, իսկ եթե չկարողացավ, ապա «քաղաքացիական հասարակությունը» կա ու կա: Իսկ դա կարող է և էֆեկտիվ լինել, եթե հաշվի առնենք, որ ամերիկյան կառավարության, այսպես ասած, բոլթոնական թևն էլ իր հերթին կարծես թե ոգևորված չէ այդ հնարավոր հանգուցալուծմամբ, որը կարող է տանել ՌԴ-ի և Իրանի դիրքերի ամրապնդման:

Այսպիսով, եթե ընդունենք, որ բանակցային օրակարգում իրոք շրջաններ հանձնելու թեման է, կամ Հայաստանի համար մեկ այլ անցանկալի սցենար, ապա հիշատակված ուղղության հետ թեկուզև ժամանակավոր համագործակցությունն առաջին հայցքից կարող էր ելք լինել: Սակայն այս դեպքում պարզապես չի կարելի հաշվից դուրս թողնել ամենաանցանկալի սցենարը՝ պատերազմը: Իսկ այդ դեպքում ծայրահեղ ռուսատյաց Սորոսի հետ դաշինքը կարո՞ղ է ապահովել Հայաստանի անվտանգությունը: Նախ, «անգլիական նավերը դեռ լեռներ մագլցել չեն սովորել», էլ չասած, որ Սորոսը ռազմանավեր չունի: Երկրորդը, նույն Սորոսը պակաս ջերմ հարաբերություններ չունի նաև Ալիևի հետ, և «չար լեզուները» ժամանակին շշնջում էին, որ Բաքուն «տակից» բավականին լուրջ ֆինանսավորում է ցուցաբերել սորոսյան հիմնադրամին՝ Հայաստանում անկայունություն ստեղծելու համար: Ի դեպ, այս գործոնը կարող է Սորոսի հայտարարությունը բացատրող ևս մեկ վարկած լինել՝ շարունակում է թուլացնել Հայաստանը: Բայց ամեն դեպքում, անվտանգության հարցում Սորոսի հետ հույսեր կապելը հաստատ կործանման տանող ամենակարճ ուղին է: Իսկ առանց երաշխավորված անվտանգության, թե հնարավոր պատերազմը (այդ դեպքում, նաև Թուրքիայի բացահայտ մասնակցությամբ) ինչ կխոստանա մեզ, դժվար չէ պատկերացնել, ինչքան էլ որ սուպերլիբերալիզմի տարատեսակ հովանավորյալներ տեղավորվել են հայաստանյան իշխանական համակարգում:

Քերոբ Սարգսյան